مجادله ابراهیم با فرستادگان خداوند در مورد عذاب قوم لوط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عذاب،
قوم لوط،
حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام)،
حلیم،
مجادله،
اواه،
منیب.
پرسش: چرا حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) با وجود آگاهی از کارهای ناپسند قوم لوط، باز هم در گفت‌وگویش با فرستادگان خدا به دفاع از آنان پرداخت و به دلیل چنین دفاعی نه تنها مورد سرزنش قرار نگرفت، بلکه حس
شفقت او نیز از طرف خدا ستوده شد؟!
پاسخ اجمالی: از آن‌جا که ابراهیم مهمان‌نواز و نسبت به فقیران و نیازمندان مهربان بود، و بدبختی و سرنوشت شوم عاصیان و گنه‌کاران برایش ناراحت‌کننده بود، معلوم می‌شود که مجادله او با ملائکه از روی شفقت به بندگان خدا بوده است. برخی نیز معتقدند مجادله ابراهیم راجع به مقام و حضور
حضرت لوط (علیه‌السّلام) در میان آن قوم بود، و از این جهت نگران بود.
در مورد گفت‌وگو و مجادله حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) با ماموران نزول عذاب بر قوم حضرت لوط (علیه‌السّلام)، قرآن کریم می‌فرماید:
«فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ اِبْراهِیمَ الرَّوْعُ وَ جاءَتْهُ الْبُشْری یُجادِلُنا فِی قَوْمِ لُوطٍ• اِنَّ اِبْراهِیمَ لَحَلِیمٌ اَوَّاهٌ مُنِیبٌ؛
هنگامی که ترس ابراهیم برطرف شد، و مژده فرزند را شنید، در مورد قوم لوط با ما به جدال پرداخت؛ چرا که ابراهیم، بردبار و دلسوز و بازگشت‌کننده به سوی خدا بود.»
در این آیه خداوند می‌فرماید، پس از آن‌که فرشتگان الهی خدمت ابراهیم (علیه‌السّلام) رسیده و مژده الهی در مورد فرزنددار شدن را به او دادند، در ادامه به او گفتند که ماموریت بعدی ما عذاب و نابودی قوم لوط (علیه‌السّلام) است. این‌جا بود که ابراهیم (علیه‌السّلام) با آنان به گفت‌وگو و جدال برخاست.
در مورد مجادله ابراهیم (علیه‌السّلام) برخی معتقدند، مقصود از مجادله در این‌جا نزاع و انکار نیست؛ زیرا شأن پیامبر اولوالعزمی مانند ابراهیم (علیه‌السّلام) نیست که در حکم خدا جدال و انکار نماید، بلکه گفت‌وگوی او با فرشتگان در ارتباط با وضعیت خود لوط (علیه‌السّلام)، خانواده‌اش و مؤمنانی بود که با او بودند.
البته گروهی از مفسران نیز معتقدند که مجادله در این‌جا به همان معنای مصطلح خود بوده و به همین دلیل است که از این گفت‌وگو در قرآن، تعبیر به «یُجادِلُنا» شده است.
با توجه به این معنا، این پرسش مطرح می‌شود که چرا ابراهیم درباره مردمی که به زشت‌ترین گناه آلوده بودند با فرستادگانی که از طرف پروردگار فرمان داشتند به مجادله پرداخت، و آیا این جدال از شأن و مقام چنین پیامبری بزرگ و با عظمت به دور نبود؟
قرآن کریم برای پاسخ به این پرسش، بدون درنگ به بیان ویژگی‌های برجسته این پیامبرش می‌پردازد: «اِنَّ اِبْراهِیمَ لَحَلِیمٌ اَوَّاهٌ مُنِیبٌ». از جمله ویژگی‌های مثبت ابراهیم (علیه‌السّلام) آن بود که بسیار حلیم و بردبار، دلسوز و بازگشت کننده به سوی خدا بود.
ذکر این صفات برای ابراهیم (علیه‌السّلام) به خوبی نشان می‌دهد که مجادله او مجادله ممدوحی بود، و این برای آن است که برای ابراهیم روشن نبود که فرمان عذاب به‌طور قطع از ناحیه خداوند صادر شده است، بلکه این احتمال را می‌داد که هنوز روزنه امیدی برای نجات این قوم باقی است، و احتمال بیدار شدن در مورد آنها می‌رود، و به همین دلیل هنوز جایی برای
شفاعت وجود دارد؛ لذا خواستار تأخیر این مجازات و کیفر بود؛ چرا که او حلیم و بردبار و بسیار مهربان بود.
بنابر‌این، از آن‌جا که ابراهیم مهمان‌نواز و نسبت به فقیران و نیازمندان مهربان بود، و بدبختی و سرنوشت شوم عاصیان و گنه‌کاران برایش ناراحت‌کننده بود، از این‌جا معلوم می‌شود که مجادله او با ملائکه از روی شفقت به بندگان خدا بود، به این امید که شاید مانند
قوم یونس (علیه‌السّلام)
توبه کنند، (البته
حضرت یونس (علیه‌السّلام)، هزاران سال بعد از ابراهیم (علیه‌السّلام) بود و ظاهراً مراد نویسنده آن است که ابراهیم (علیه‌السّلام) می‌دانست که در این‌گونه موارد، باز هم ممکن است روزنه امیدی وجود داشته باشد.) و عذابشان بخشوده شود.
در همین راستا مفسران گفته‌اند:
مجادله ابراهیم راجع به مقام و حضور حضرت لوط (علیه‌السّلام) در میان آن قوم بود، و از این جهت نگران بود؛
از این‌رو گفت‌وگویش با آنها این بود که اگر در میان آنها پنجاه نفر با ایمان باشد آنها را هلاک می‌کنید؟ گفتند: نه! پرسید: اگر چهل نفر باشد؟ گفتند: نه! و همچنان عدد را کم می‌کرد و آنها در جواب می‌گفتند: نه، تا آن‌که پرسید: اگر یک نفر باشد؟! گفتند: نه! ابراهیم گفت: لوط در میان آنها است! که آنها در جواب گفتند: ما آگاه‌تریم که چه کسی در آن‌جا است، و ما او را نجات می‌دهیم.
بر اساس گزارشی دیگر، گفت‌وگوی ابراهیم (علیه‌السّلام) با آنها این‌گونه بود که به آنها گفت: آیا گناهشان آن قدر سنگین بود که مستحق چنین عذابی شده و از بیخ و بن برکنده و نابود شوند؟! و آیا به راستی این عذاب بر آنها فرود خواهد آمد، یا این‌که تنها جنبه تهدید دارد که از
گناه دست باز داشته و به اطاعت برگردند؟
با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان چنین نتیجه گرفت که مجادله ابراهیم (علیه‌السّلام) با ماموران الهی کار ناشایست و ناپسندی نبود؛ زیرا خدای متعال به دنبال نقل گزارش همین گفت‌وگو، ایشان را به دلیل داشتن حلم و بردباری ستایش کرده و می‌فهماند که این مجادله او تنها از روی دلسوزی بوده؛ چون وی گروه بسیاری را در آتش عذاب مشاهده کرد و دلش به حال آنها سوخت.
لذا نباید تصور کرد که آن‌حضرت، عذاب ستم‌کاران توسط خداوند را رفتاری نادرست دانسته و با آن‌که می‌دانست که قوم لوط، ظالم و گناه‌کارند؛ اما باز هم به عنوان وکیل آنان با فرستادگان خدا درگیر شده است که چنین تصوری نسبت به ساحت پیامبر اولو العزمی مانند ابراهیم خلیل الرحمان (علیه‌السّلام) نابجا است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مجادله ابراهیم با فرستادگان خداوند در مورد عذاب قوم لوط»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۹/۱۴.
