مالک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مالک، مالک اصلی، مالک مجازی.
پرسش: در حدیثی از
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ عبارت «أَنَّهُمْ مَالِکُونَ مَجَازاً لَا حَقِیقَةً لَه» را خواندم. معنای این‌که مردم
مالک مجازی هستند، یعنی چه؟
پاسخ:
تمام هستی و آنچه در آن است، مالک اصلی و حقیقی آن
خداوند متعال است و به قول
شاعر:
درحقیقت مالک اصلی خداست
این
امانت بهر روزی، دست ماست.
البته این ملکیت را خداوند در
اختیار بشر قرار داده، بدون این‌که آن را از خود سلب کرده باشد. آیات
قرآن و روایاتی که از معصومان ـ علیهم‌السلام ـ به ما رسیده است، دلالت بر آن دارد که در این فرصت به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
«
وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون؛ او آنچه در آسمانها و آنچه در
زمین است، همه را از سوی خودش مسخر شما ساخته، در این نشانه‌های (مهمی) است برای کسانی که
اندیشه می‌کنند».
که کلمه "سخر لکم" و "جمیعا منه" دلالت بر این دارد که
مالکیت واقعی از خداوند است.
«
وَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور؛ آنچه در
آسمانها و آنچه در زمین است،
مال اوست و همه کارها، به‌سوی او باز می‌گردد (و به فرمان اوست)».
حدیثی که در پرسش آمده در
تفسیر آیه خمس بیان شده است.
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ پس از
تلاوت آیه خمس: «
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی؛ بدانید که آنچه (در
جنگ‌‌ها) به
غنیمت بهره شما می‌شود، پنج یک (خمس) آن مخصوص خداست و
پیامبر خدا و خویشاوندان او ...»، فرمود: و از آن جهت چنین کرد تا با رحمت خود بر ما منت گذارد؛ زیرا
مالک جان‌ها و مال‌ها و چیزهای دیگر خود اوست که مالکیت حقیقی دارد و آنچه در دست مردم است، به عاریه نزد آنان است و مردمان به مجاز مالک‌اند نه به حقیقت و آنچه مردم به‌دست می‌آورند (از راه کسب و کار و بازرگانی و صنعت و...)، همه، در حقیقت غنیمت است (یعنی مالک خمس آن نیستند و باید بپردازند).
کلام امام رضا ـ علیه‌السلام ـ گویای این مطلب است که کسی با پرداخت
حقوق الاهی نمی‌تواند منّتی بر خداوند بگذارد که از اموالی که متعلق به من است، در راه تو
انفاق کردم؛ بلکه مسئله عکس است و چون خداوند مالک واقعی است، منت برای اوست.
ابان‌بن تغلب می‌گوید:
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به من فرمود: آیا به نظر تو خداوند به کسانی
مال داده است که در نزد او محترم بوده‌اند و به کسانی که در نزد او احترامی نداشته‌اند، نداده است؟ هرگز! بلکه مال،
مال خداست و آن را به
امانت نزد کسانی قرار داده است.
پایگاه اسلام کوئست.
