مار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مار، اژدها،
معجزه ، عصا،
حضرت موسی .
پرسش: آیات ۱۰۷ سوره اعراف
و ۳۲ سوره شعراء
که در ارتباط با داستان حضرت موسی ـ علیه‌السلام ـ می‌باشند، بیان می‌نمایند که عصای موسی، تبدیل به اژدهای بزرگی شد(
ثعبان مبین )؛ اما در آیات ۱۰ سوره نمل
و ۳۱ سوره قصص،
تبدیل عصای ایشان به مار کوچکی اعلام شده است (
کأنها جان )! چگونه این تعارض قابل حل است؟
پاسخ: این دو آیه با هم منافاتی ندارند؛ زیرا به عقیده برخی مفسران، آیاتی که عصا را به جانٌ تعبیر کرده، مربوط به اوایل
نبوت حضرت موسی ـ علیه‌السلام ـ دانسته‌اند که هنوز ایشان آمادگی برای این معجزه را نداشته و حتی به تصریح قرآن، دچار وحشت شده و از
مار فرار کرده است و آن‌جا که
عصا را ثعبان معرفی می‌کند، مربوط به هنگام ابلاغ
رسالت و ملاقات با
فرعون است و این
آیات مربوط به یک جلسه واحد نیست که از مار ۲ تعبیر مختلف و متفاوت داشته باشد و باید دانست که حتی اگر این دو تعبیر در ارتباط با یک زمان هم باشند، باز تناقضی وجود نخواهد داشت؛ زیرا در یک آیه، بیان شده که عصا تبدیل به اژدها شد (
فاذا هی ثعبان ) و در آیه دیگر اشاره شده که گویا مار کوچک چابکی بوده (
کانها جان ) و آشنایان به ادبیات
عرب ، به تفاوت این دو و عدم تناقض میان آنها اطلاع کامل دارند.
"جانٌ" در لغت به مارهای باریک و سریع السیر می‌گویند. در جای دیگر "جان" را به وجود ناپیدا می‌گویند. لذا به مارهای کوچک "جانٌ" می‌گویند؛
علت نام گذاریش این است که به‌صورت ناپیدا از لابه‌لای علف‌ها و شیارهای
زمین می‌گذرند.
و "ثعبان" نیز در معنای مارهای عظیم الجثه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از هر دو واژه در
قرآن کریم و در ارتباط با
معجزه حضرت موسی ـ علیه‌السلام ـ به کار گرفته شده است.
شاید در نگاه اول، توصیف آن مار به "ثعبان" و "جان" متعارض به نظر آیند و به همین دلیل، مفسران برای برطرف نمودن همین توهم تعارض، راه‌حل‌هایی را ارائه نموده‌اند. به‌عنوان نمونه، در یکی از
تفاسیر می‌خوانیم:
آیات ۱۰ سوره نمل
و ۳۱ سوره قصص
که عصای موسی را به "جانٌ" تعبیر کرده، مربوط به اوایل ب
عثت موسی ـ علیه‌السلام ـ است و آن‌جا که "ثعبان" گفته مربوط به زمان ملاقات او با
فرعون است. گویا در آغاز کار خدا موسی را تدریجاً با این معجزه عظیم آشنا می‌کند و در صحنه اول کوچک‌تر و در صحنه بعد عظیم‌تر ظاهر می‌گردد؛
بنابر این توجیه، معجزه موسی در دو جای متفاوت، دو تعبیر جداگانه دارد.
اما به نظر می‌رسد، نیازی به چنین توجیهی نبوده و حتی اگر تمام آیات، مربوط به یک واقعه هم باشند، تناقضی میان آنها وجود نخواهد داشت؛ بدین ترتیب که:
آیات موجود در سوره‌های اعراف و شعراء که در آنها از تعبیر "ثعبان" استفاده شده، عبارت "فإذا هی" را نیز به کار گرفته است؛ یعنی عصای موسی، ناگهان تبدیل به اژدها و مار عظیم الجثه شد؛ اما آیات موجود در سوره‌های نمل و قصص که در آنها واژه "جان" وجود دارد، از عبارت "فإذا هی" استفاده ننموده است و به عبارتی بیان نکرده که عصای
موسی تبدیل به مار کوچک و چابکی شده است؛ بلکه به جای آن، از عبارت "کأنها" استفاده شده؛ یعنی بعد از این‌که آن مار به‌صورت معجزه‌وار و مانند اژدها به وجود آمده و شروع به حرکت نمود (
فلما راها تهتز )، حرکت او چون مار چابک و کوچکی بوده است؛ در‌حالی‌که اقتضای
اجسام سنگین این است که آرام حرکت کنند و ماری که هر دو خصوصیت بزرگی و چابکی را داشته باشد، معجزه بزرگ‌تری به‌شمار خواهد آمد.
پایگاه اسلام کوئست.
