قرآن با خط عثمان طه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خط ایرانی، خط عثمان طه.
پرسش: چرا خط قرآنی خطاط‌های ایرانی
تبلیغ نمی‌شود و همه جا قرآن‌های خط
عثمان طه که خواندن آن برای بچه‌ها دشوار است، تبلیغ می‌شود؟ چرا الف‌هایی که علامت فاعل است یا علامت جمع مکسر، علامت
متکلم مع الغیر و علامت
جمع مؤنث سالم است، حذف و صدای کشیده نوشته می‌شود؟ آیا این
تحریف قرآن نیست؟
پاسخ:
یکی از رویدادهای مهم فرهنگی و هنری دهة اخیر
جهان اسلام، چاپ نفیس قرآنی است که خطاط مشهور معاصر سوری، عثمان طه، به خط معجزه‌آسای نسخ خویش نوشته و با همکاری مؤسسة علوم القرآن و با تأیید و همکاری چند کشور اسلامی در دمشق انتشار یافته است.
کتابت این
قرآن، طرح سنجیده و برنامه‌ریزی شده‌ای است. به این معنی که هر صفحه آن پانزده سطر دارد و هر صفحه با اول یک
آیه آغاز شده و به آخر یک آیه ختم می‌گردد و هر جزء از سی جزء قرآن در بیست صفحه نوشته شده و با احتساب دو صفحه در اول و دو صفحه در آخر که برای تذهیب و تزئین‌های دیگر در نظر گرفته شده، در مجموع در ۶۰۴ صفحه تدوین شده است. قرآن مکتوب به خط عثمان طه که به نسخ بسیار شیرین و شیوه‌ای آمیخته به ثلث به نگارش درآمده و به تصدیق خِبرگان فن از نظر خوش‌نویسی و استحکام دست و قلم و چشم‌نوازی و یک‌دستی، در میان قرآن‌های خوش‌خط قدیم و جدید نظیر ندارد؛ چنان‌که انتظار می‌رفت به محض انتشار، با
استقبال وسیعی در سراسر جهان اسلام روبه‌رو شد و به انواع شکل‌ها و قطع‌ها، به ویژه قطع وزیری تجدید چاپ شد.
قرآن برتر و رسمی‌تر جهان اسلام، پیش از این کتابت اصیل، قرآن سلطانی ـ «سلطان عبدالحمید» بود و از آن مهم‌تر و علمی‌تر و مضبوط‌تر قرآنی بود که به همت و درخواست
ملک فؤاد اول، پادشاه
مصر به طبع رسیده و اعتبار و اشتهار عظیمی از نظر صحت و دقت و انطباق رسم الخط با رسم عثمانی و بررسی کلیه علامات ضبط، وقف و
قرائات آن بر مبنای
مصاحف عثمانی حاصل کرد و مصحف مصر با طبع ملک فؤاد مبنای کتابت هنرمند بزرگ سوری استاد عثمان طه قرار گرفته است.
به طور خلاصه،
عثمان طه کتابت خود را از
قرآن کریم بر مبنای مصحف قاهره که درست‌ترین و دقیق‌ترین و علمی‌ترین قرآن جهان اسلام از حیث کتابت بود، استوار ساخته است. آن‌چه کتابت نسخ استوار، شیوا و شیرین عثمان طه را عالم‌گیر کرد و او را به صورت مقبول‌ترین و مهم‌ترین کتابت از قرآن کریم در عصر جدید و در جهان اسلام درآورد، این واقعیت بود که علمای قرآن‌شناس
عربستان آن را به عنوان بهترین و صحیح‌ترین کتابت (با رسم الخط عثمانی) به رسمیت شناختند و همان کتابت را با اندکی تصحیح و چاپ نفیس جدید به صورت مصحف المدینة منتشر می‌کنند.
البته نمی‌گوییم که قرآن عثمان طه دارای نقص نیست، زیرا خود آقای عثمان طه هم این ادعا را ندارد؛ ولی انصاف می‌طلبد که کاری اساسی و عمیق روی آن صورت گرفته و از سایر کتابت‌ها برتر است. یکی از مشکلات اجرایی
آموزش قرآن که متخصصان فن روی آن انگشت گذاشته‌اند، داشتن یک نوع رسم الخط و قرآن در سرتاسر کشور و از یک نوع روخوانی است. حتی در کتب درسی قرآن و دینی مدارس نیز از این نوع رسم الخط استفاده شود و از تغییر سلیقه‌ای آن در هر سال پرهیز شود تا این شیوه جای خود را باز نماید.
ممکن است گفته شود این قرآن برای مکتب‌رفته‌ها و قدیمی‌ها یا بچه‌ها مشکل است.
جواب این ایراد آن است که این مشکل مربوط به آموزش غلط و تکرار چندین‌سالة آن از روی کتابت سایر قرآن‌ها می‌باشد و با اندک توضیحی در مورد این نوع رسم الخط و تذکر موارد
اختلاف و تکرار آیات، مطلب روشن می‌شود.
برخی این اشکالات را از روی تعصب مطرح می‌کنند که مثلاً ترویج این نوع قرآن، ترویج
اهل سنت است که این‌گونه نیست؛ زیرا قرآن،
سنی و
شیعه ندارد و در پایان این قرآن ذکر شده که این قرآن به
روایت حفص از عاصم می‌باشد و شیعه نیز همین روایت، یعنی روایت حفص از
عاصم را معتبر می‌داند که از
امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است.
درباره علامت دو دیدگاه بیان می‌شود:
اگر منظور از علامت، حرکات «فتحه، ضمه و کسره» می‌باشد، همین علامات در هنگام
وقف تغییر می‌کنند؛ مثل کلمه «اِیَّاکَ نَعْبُدُ وَاِیَّاکَ نَسْتَعِینُ»
که در هنگام وقف نستعینْ خوانده می‌شود که این خود نوعی تغییر حرکات است.
و اگر منظور از علامت، کلی است و شامل حروف و حرکات و غیره می‌شود، ما می‌بینیم که مثلاً در
شعر «من یفعل الحسنات الله یشکرها» (بسیاری از
نحویین به این شعر استناد کرده‌اند.) علامت جزا حذف شده است و هم‌چنین کوفیون که گروهی از نحویین را تشکیل می‌دهند، حذف علامت را در حالت
اختیار نیز اجازه داده‌اند؛ مثل این آیة قرآن که «اَیْنَمَا تَکُونُوا یُدْرِکُکُمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ ۳....»
که باز هم دراین آیه علامت جزا حذف شده است.
ازسوی دیگر در این رسم الخط اصلاً تغییر و حذفی صورت نگرفته است؛ زیرا این الف‌ها به صورت کوچک‌تر بالای کلمه نوشته شده است و همان‌طور که می‌دانید، تبدیل و تغییر آن است که به جای یک علامت، علامت دیگری گذارده شود و حال آن‌که در این‌جا این اتفاق نیفتاده و فقط به صورت کوچک‌تر نوشته شده است و همان الف می‌باشد.
و اما این‌که آیا این نوع از رسم الخط،
تحریف قرآن است یا خیر؟
چنان‌که در جای خود روشن شده، تحریف یا معنوی است یا لفظی که البته این‌جا بی‌تردید
تحریف معنوی نیست؛ زیرا تحریف معنوی مثل این‌که آیه به گونه‌ای
تفسیر شود که خارج از ضوابط تفسیری باشد و معنای خلاف واقع بدهد؛ اما
تحریف لفظی که آن هم اقسامی دارد و اهم آن این است که:
۱. قائل شدن به این‌که آیه‌ای از
قرآن افتاده؛
۲. آیه‌ای به قرآن اضافه شده؛
۳. قائل شدن به این‌که هم زیاد و هم نقصان در قرآن می‌باشد؛
۴. قرآنی که از طرف
خداوند نازل شده، غیر از این قرآنی است که دست
مسلمانان می‌باشد و موارد دیگر که اشکال یاد شده شامل هیچ کدام از این موارد نمی‌شود.
علاوه بر آن، خود قرآن
وحی است؛ ولی رسم الخط قرآن که وحی نیست تا تغییر آن موجب
تحریف شود؛ چون قرآن با رسم الخط، نازل نشده است؛ مثل این‌که کتابت
انسان به همین صورت بر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نازل شده باشد که در این صورت تغییر آن ممکن است موجب تحریف شود؛ پس تفاوت رسم الخط قرآن سبب تحریف قرآن نمی‌شود.
۱. دانش‌نامة قرآن و قرآن‌پژوهی: بهاءالدین خرم‌شاهی، مادة عثمان طه، مصحف قاهره، مصحف مدینة.
۲. تدوین القرآن، علی کورانی عاملی، معاصر، چاپ دارالقرآن، قم.
۳. شرح شافیه ابن حاجب، ج۱، ص۱۹۴، ناشر: دارالکتاب العلمیة، بیروت.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قرآن با خط عثمان طه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۰۴.
