قبولی اعمال برخی از اهل کتاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اسلام،
قرآن،
سوره آل عمران،
اهل کتاب.
پرسش: با آن‌که بر اساس صریح قرآن که می‌فرماید «و من یبتغ غیر الاسلام دینا»، دینی غیر از اسلام پذیرفته نخواهد شد، پس چگونه آیه ۱۹۹ سوره آل عمران اعلام می‌کند که برخی از اهل کتاب دارای اجر و پاداش‌اند؟!
پاسخ اجمالی: اینها نقطه مقابل بسیاری از اهل کتاب بودند که نه تنها به
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ایمان نیاوردند، بلکه به کتاب‌های دینی خود نیز ایمان درستی نداشتند و آنها را بازیچه هوس‌های خود قرار داده بودند و به تعبیر قرآن، با آیات الهی معامله می‌کردند و آنها را به بهای‌اندکی می‌فروختند. آنها آیات
تورات و
انجیل را جابه جا می‌کردند و برخی را کتمان می‌نمودند. در مقابل اینها افرادی از اهل کتاب بودند که ایمان آوردند و در برابر
خدا و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خاشع بودند اینها افرادی‌اند که پاداش آنها نزد خدا محفوظ‌اند.
با توجه به حملات و انتقادهای تندی که قرآن کریم در آیات فراوان از اهل کتاب (
یهود و
نصارا)، بویژه از دانشمندان آنها کرده، در یکی از آیات اما می‌فرماید: «وَ اِنَّ مِنْ اَهْلِ الْکِتابِ لَمَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ ما اُنْزِلَ اِلَیْکُمْ وَ ما اُنْزِلَ اِلَیْهِمْ خاشِعینَ لِلَّهِ لا یَشْتَرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ ثَمَناً قَلیلاً اُولئِکَ لَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ اِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ؛
و از اهل کتاب، کسانی هستند که به خدا و آنچه بر شما نازل شده و آنچه بر خودشان نازل گردیده،
ایمان دارند. در برابر خدا خاضع‌اند و آیات خدا را به بهای ناچیزی نمی‌فروشند. پاداش آنها، نزد پروردگارشان است. خداوند،
سریع الحساب است.»
آنچه مسلم است، این است که انتقادها و تهدیدهای قرآن شامل تمام اهل کتاب نمی‌شود، بلکه بعضی از آنها حتی مورد تمجید و ستایش قرآن قرار گرفتند؛ چرا‌که در میان آنها کسانی بودند که هم در دین خود ایمان درست و محکمی داشتند، و هم پس از
بعثت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پیام‌های وی را شنیدند و به آن
حضرت ایمان آوردند. آنان نزد پروردگارشان احترام ویژه‌ای دارند. این آیه بیان‌گر حال چنین افرادی است و به عبارتی اعلام می‌دارد که در میان اهل کتاب، کسانی هستند که به خدا ایمان آورده‌اند؛ هم به قرآن ایمان دارند، و هم به تورات و هم به انجیل! در برابر خداوند،
خشوع و
خضوع دارند و آیات خدا را به بهای‌اندک نمی‌فروشند. پاداش اینها نزد پروردگارشان محفوظ است.
این آیه در حقیقت نظر به افراد و گروه‌هایی از اهل کتاب دارد که در عصر پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به آن بزرگوار ایمان آوردند و مسلمان شدند.
مفسران در مورد مصداق این آیه و افرادی از اهل کتاب که چنین توفیقی پیدا کردند، می‌گویند:
شان نزولش در مورد
نجاشی بود که در
حبشه ایمان آورد و خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نرسیده از دنیا رفت و همان روز وفاتش در حبشه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در
مدینه بر جنازه او
نماز خواند.
برخی گفته‌اند: درباره ۴۰ نفر از مردان نجرانی از
بنی حرث بن کعب و ۳۲ نفر از سرزمین حبشه و ۸ نفر از رومیان آمده که مسیحی بودند و
مسلمان شدند.
عده‌ای می‌گویند در مورد جمعی از یهود آمده است که مسلمان شدند که از جمله آنها
عبد‌اللَّه سلام و یارانش بودند.
همچنین گفته شد، درباره همه مؤمنان اهل کتاب است؛ زیرا آیه عام است.
به هر حال این آیه عام است و شامل همه افرادی است که قبلاً یهودی یا نصرانی بودند و بعد مسلمان شدند و ایمان محکمی پیدا کردند.
اینها نقطه مقابل بسیاری از اهل کتاب بودند که نه تنها به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ایمان نیاوردند، بلکه به کتاب‌های دینی خود نیز ایمان درستی نداشتند و آنها را بازیچه هوس‌های خود قرار داده بودند و به تعبیر قرآن، با آیات الهی معامله می‌کردند و آنها را به بهای‌اندکی می‌فروختند. آنها برای حفظ موقعیت و ریاست خود، آیات تورات و انجیل را جابه جا می‌کردند و یا آن قسمت از آیات را که بیان کننده اوصاف پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، کتمان می‌نمودند. آنان حتی به اصول و مبانی دین خود پایبند نبودند.
بنابر این؛ چون در آیات قبل، از اهل کتاب مذمت شده، و
کفر و عناد آنان بیان شده بود و این‌گونه اعلام شده بود که آنها مورد عذاب و سخط الهی هستند؛ لذا در این آیه تنها به یک استثنا اشاره می‌شود که تمام اهل کتاب این‌گونه نیستند، بلکه بعضی از آنها که اسلام آورده و به حق
اعتراف نمودند، و اقرار کردند که در کتب انبیای گذشته، بشارت به وجود پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و دین او داده شده است و برای منافع ناچیز دنیا حقیقت را کتمان نکردند و با کمال خشوع متوجه دین حق شدند، اجر آنها ضایع نمی‌شود؛ لذا فرمود: «وَ اِنَّ مِنْ اَهْلِ الْکِتابِ»؛ یعنی بعضی از اهل کتاب، نه همه آنها.
خلاصه آن‌که منظور این آیه آن است که بعضی از اهل کتاب در حسن ثواب با مؤمنان شریک هستند و غرض از گفتن این معنا آن است که بگوید سعادت اخروی منحصر به یک طبقه و یا یک قشر خاص نیست، تا اهل کتاب به آن دست‌رسی نداشته باشند، هر چند که ایمان هم بیاورند، بلکه داشتن و نداشتن سعادت اخروی و حسن ثواب، دایر مدار ایمان به خدا و به رسولان او است، اگر آنها هم ایمان بیاورند جزو مؤمنان می‌شوند و با آنها یک‌سانند.
بنابر این، اهل کتابی که در آیه ۱۹۹ سوره آل عمران بدانها اشاره شد، به قرینه «یؤمن بالله و ما انزل الیکم»، آن دسته از اهل کتابی هستند که به اسلام گرویده‌اند؛ و به همین دلیل این آیه با آیه‌ای که می‌فرماید: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْاِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ؛
هر کس که دینی به غیر از اسلام اختیار کند از او پذیرفته نخواهد شد...» منافات ندارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «قبولی اعمال برخی از اهل کتاب» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۱۰.
