• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرق شطریت و شرطیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: عبادات، شرط، صحیح، الفاظ، جزء، اعم، صحیحی، اعمی، شطر.
پرسش: فرق بین «شطریت» و «شرطیت» چیست؟

پاسخ: فرق «شطر» و «شرط» در این است که جزء و شطر، داخل در یک چیز و تشکیل دهنده ماهیت آن است، بر خلاف شرط که خارج از ماهیت شی‌ء مرکب می‌باشد، ولی در صحت آن دخالت دارد. یا جزء و شطر آن است که هم قید و هم تقید، داخل در یک چیز باشد، ولی شرط آن است که قید، خارج ولی تقید، داخل است.


«شطر»، اسم مفرد بر وزن «فلس»، جمع آن «اشطر و شطور» است.
[۱] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۴۰۶، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
در لغت به معنای جزء، نصف، وسط، بعض، جانب، جهت و... می‌باشد، ولی استعمالش در جزء و نصف بیشتر است.
[۲] طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۳۴۵، محقق، حسینی، سید احمد، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.    
[۳] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۳۱ - ۳۲، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.    

«شرط» نیز اسم مفرد بر وزن فلس که جمع آن به اعتباری «شروط» و به اعتبار دیگر، «شرایط» است. «شرط» در لغت به معنای چیزی است که وجود چیزی بر آن بسته است و تحقق شرط علامت تحقق مشروط است.
[۴] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۵.    


یکی از موارد کاربرد این دو کلمه در علم اصول بویژه در بحث صحیح و اعم «در باب صحیح و اعم بحث در این است که آیا الفاظ عبادات مانند صلوه، صوم، خمس، زکات، حج و... ، فقط برای عبادات صحیحه یعنی تام الاجزاء والشرایط وضع شده‌اند و اسم برای عبادات صحیحه هستند یا برای اعم از صحیح و فاسد وضع شده‌اند؟» است. برخی از علما در آن جا از واژه «جزء» استفاده کرده
[۵] حیدری، سید علی نقی، اصول الاستنباط، ص۶۴، شورای مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
و برخی دیگر به جای «جزء» واژه «شطر» را به کار برده‌اند.
[۶] عراقی، آقا ضیاء، نهایة الافکار، تحریر، بروجردی، محمد تقی، ج۱، ص۹۵، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.    

در هر صورت در این کاربرد، «شطر» و «جزء» در مقابل «شرط» قرار گرفته، مثلا گفته می‌شود: رکوع، سجود و... ، «جزء و شطر نماز» است ولی وضو ، رو به قبله بودن و... ، « شرط نماز » است.
فرق «شطر» و «شرط» در این است که جزء و شطر، داخل در یک چیز و تشکیل دهنده ماهیت آن است، بر خلاف شرط که خارج از ماهیت شی ء مرکب می‌باشد، ولی در صحت آن دخالت دارد.
به عبارت علمی‌تر؛ جزء و شطر آن است که هم قید و هم تقید، داخل در یک چیز باشد، ولی شرط آن است که قید، خارج ولی تقید، «تقید یعنی واجب بدون این صحیح نیست» داخل است.

«شطریت» و «شرطیت»، مصدر جعلی «یا مصدر صناعی و منحوت؛ آن است که با اضافه کردن یای مشدده و تاء به آخر اسمی آن را تبدیل به مصدر می‌کنند»
[۷] حسینی طهرانی، هاشم، علوم العربیة، ج۱، ص۳۴۹ - ۳۵۰، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
«شطر» و «شرط» می‌باشند که معنای مصدر جعلی نیز صفت لازم آن اسمی است که تبدیل به مصدر شده؛ از این رو «شطریت» یعنی صفتی که «شطر» دارای آن است و «شرطیت» نیز یعنی صفتی که «شرط» دارای آن است. بنابراین فرق شطریت و شرطیت همان فرق بین شطر و شرط است که بیان شد.

۱. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۴۰۶، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۲. ↑ طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۳۴۵، محقق، حسینی، سید احمد، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.    
۳. ↑ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۳۱ - ۳۲، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.    
۴. ↑ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۵.    
۵. ↑ حیدری، سید علی نقی، اصول الاستنباط، ص۶۴، شورای مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۶. ↑ عراقی، آقا ضیاء، نهایة الافکار، تحریر، بروجردی، محمد تقی، ج۱، ص۹۵، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.    
۷. ↑ حسینی طهرانی، هاشم، علوم العربیة، ج۱، ص۳۴۹ - ۳۵۰، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرق شطریت و شرطیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۲۲.    



جعبه ابزار