فرق امید واهی با امید واقعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آرزو،
امید، امید واقعی،
سوره نساء،
سوره اسراء.
پرسش: آیا در روایات امید واهی داریم؟ و آیا
شیطان از راه امید واهی
انسان را فریب می‌دهد؟ فرق امید واهی با امید واقعی چیست؟
پاسخ اجمالی: اصل امید و آرزو نقش بسیار مهمی در زندگی و پیشرفت انسان در جنبه‌های مادی و معنوی دارد. اما امید واهی، همان وعده‌های دروغی است که شیطان با
وسوسه در دل انسان ایجاد می‌کند. طبق روایات یکی از مصادیق وعده‌های واهی و پوچ شیطان، آرزوهای دراز دنیایی است که باعث فراموشی
آخرت می‌شود، انسان را از
خدا دور ساخته و به انواع گناهان آلوده می‌کند.
نخست باید گفت؛ اصل امید و آرزو نه تنها مذموم و نکوهیده نیست، بلکه نقش بسیار مهمی در زندگی و پیشرفت انسان در جنبه‌های مادی و معنوی بشر دارد.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «الْاَمَلُ رَحْمَةٌ لِاُمَّتِی، وَ لَوْ لَا الْاَمَلُ مَا اَرْضَعَتْ اُمٌّ وَلَداً وَ لَا غَرَسَ غَارِسٌ شَجَراً؛
امید و آرزو برای امت من
رحمت است، و اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادری به فرزندش شیر نمی‌داد، و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت.»
بر‌این‌اساس، آرزوها اگر متوجه ارزش‌های والای انسانی باشند و یا جنبه مردمی و اجتماعی پیدا کنند و در مسیر تکامل و پیشرفت واقعی انسان‌ها و درجات کمال قرار گیرند، انسان را به تلاش و کوشش بیشتر در این راه‌ها وا می‌دارند و اصولاً همت انسان به اندازه آرزوهای مثبت او است، هر قدر دامنه آنها گسترده‌تر باشد همت او والاتر است. این همان امید واقعی، مثبت و سازنده است که مانند آب حیات، وجود آدمی را سیراب و پرثمر ساخته و نشاط و معنویت انسان را بیشتر می‌کند.
این امید اگر در مسیر اهداف الهی باشد؛ یعنی تلاش در جهت کسب
سعادت و خیر دنیا و آخرت قرار گیرد، و از محدوده تنگ دنیای مادی خارج گردد، امید واقعی است که در احادیث و
روایات و
علم اخلاق از آن به «
رجاء» تعبیر می‌شود.
امام علی (علیه‌السّلام) در این‌باره می‌فرماید: «مَنْ یَکُنِ اللهُ اَمَلَهُ یُدْرِکُ غَایَةَ الْاَمَلِ وَ الرَّجَاءِ؛
هرکس
خداوند آرزویش باشد، به نهایت آرزو و امید رسیده است.»
در مقابل امیدواری بجا امید واهیاست که همان وعده‌های دروغینی است که شیطان با وسوسه در دل انسان ایجاد می‌کند.
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:
«یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیْطانُ اِلاَّ غُرُورا؛
شیطان به آنها وعده‌ها (ی دروغین) می‌دهد و به آرزوها، سرگرم می‌سازد، در حالی‌که جز فریب و نیرنگ، به آنها وعده نمی‌دهد.»
«وَ عِدْهُمْ وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیْطانُ اِلاَّ غُرُورا؛
و آنان را با وعده‌ها سرگرم کن! ولی شیطان، جز
فریب و
دروغ، وعده‌ای به آنها نمی‌دهد.»
به عنوان نمونه، شیطان در وعده‌های فریبنده به انسان می‌گوید: اگر این کار خلاف را انجام دهی فردا یا پس فردا فلان سرمایه را به دست می‌آوری یا به فلان موقعیت اجتماعی و شغلی می‌رسی و... ؛ هنگامی که فردا و پس فردا رسید، به فرداهای دیگر وعده می‌دهد، تا عمر انسان به پایان می‌رسد، در حالی‌که هیچ‌گاه او نتوانسته با خدای خود ارتباط برقرار کرده و به آرامش برسد.
یکی از مصادیق وعده‌های واهی و پوچ شیطان، آرزوهای دراز است
که از مهم‌ترین رذایل اخلاقی بوده، و انسان را از خدا دور ساخته و به انواع گناهان آلوده می‌کند. امام علی (علیه‌السّلام) در آفات آرزوهای دراز می‌فرماید: «...من از دو چیز بر شما بیم دارم؛
پیروی از هوای نفس و
آرزوهای دراز؛ پیروی از هوای نفس شما را از حق دور می‌دارد و آرزوهای دراز باعث فراموشی از
آخرت می‌شود». «...اَلَا اِنَّ اَخْوَفَ مَا اَخَافُ عَلَیْکُمْ خَصْلَتَیْنِ اتِّبَاعُ الْهَوَی وَ طُولُ الْاَمَلِ اَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَی فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ طُولُ الْاَمَلِ یُنْسِی الْآخِرَةَ».
بنابراین، امید واهی همان وعده‌های شیطان است که جز مژده‌های بی‌پایه و نویدهای فریبنده چیزی دیگری نیست که انسان را سرگرم و با خیالات لذت‌بخش مغرور می‌کند تا بدین منوال عمر گران‌مایه انسان به هدر رود، و این همان خسران آشکاری است که قرآن کریم می‌فرماید: «...اَلا ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبینُ».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرق امید واهی با امید واقعی»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۲/۱۳.
