ظل الله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:جسمانیت خدا، اوصاف خدا.
پرسش:حدیثی خوانده ام با این عبارات: «سَبْعَةٌ یُظِلُّهُمُ اللهُ فِى ظِلِّهِ یَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ الإِمَامُ الْعَادِلُ، وَشَابٌّ نَشَأَ فِى عِبَادَةِ رَبِّهِ، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ فِى الْمَسَاجِدِ، وَرَجُلاَنِ تَحَابَّا فِى اللهِ اجْتَمَعَا عَلَیْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَیْهِ، وَرَجُلٌ طَلَبَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ فَقَالَ إِنِّى أَخَافُ اللهَ. وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ أَخْفَى حَتَّى لاَ تَعْلَمَ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقُ یَمِینُهُ، وَرَجُلٌ ذَکَرَ اللهَ خَالِیًا فَفَاضَتْ عَیْنَاه». مراد از «ظل الله» چیست؟ آیا عبارت «ظل الله» در میراث حدیثی
شیعه آمده است؟ آیا از این
حدیث بوی «
تجسیم» نمی آید؟ چگونه خداوند می تواند سایه داشته باشد، حال آن که سایه داشتن از لوازم ماده است؟ بله شاید بتوان گفت از قبیل
اضافات تشریفیه است؛ مانند
روح الله،
بیت الله،
یدالله، و .. با توجه به این بیان آیا می توان گفت
اهل بیت (علیهم السلام) مظهر ظل الله هستند؟ یعنی می توان به آنان گفت: «ظل الله»؟ همان طور که در زیارات به آنان سلام داده و می گوییم:
جنب الله، ید الله،
عین الله، و دیگر عبارت تشریفیه ای که به معنای مظهر صفات خداوند است و به آنان نسبت می دهیم؟ لطفا با توضیحات علمی پاسخ دهید.
پاسخ:
اصل حدیث مورد پرسش در منابع معتبر شیعی با همین الفاظ و عبارات آمده، و از احادیث صحیح است.
تعبیر ظل الله در روایات شیعه فراوان آمده است؛ مانند «ظل الله سبحانه في الآخرة مبذول لمن أطاعه في الدنيا».
«... قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله) مَنْ بِكَلِمَةٍ يُلْطِفُهُ بِهَا وَ فَرَّجَ عَنْهُ كُرْبَتَهُ لَمْ يَزَلْ فِي ظِلِّ اللهِ الْمَمْدُودِ عَلَيْهِ (مِنَ الرَّحْمَةِ) مَا كَانَ فِي ذَلِكَ»؛
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود هر كه برادر
مؤمن خود را با سخن مهر آميز گرامى دارد، يا بر آورد از او حاجتى، يا آن كه از او يک گرفتارى بگشاید، پيوسته رحمت بر سر او سايه گسترده‌اى دارد تا در كار انجام حاجت او است.
ظل در این موارد به معنای در پناه و در حمایت بودن است: «...وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ يَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ وَ يَمْكُثُ فِي ظِلِّهِم...»؛
و مرا از کسانی قرار ده که دست به دامان آنها(ائمه) شده اند و در سایه حمایت آنها قرار گرفته اند.
به طور طبیعی آن که در ظل و سایه معصومان باشد، در ظل و سایه خدا نیز خواهد بود؛ چرا که معصومان هم، نماد و تبلوری از سایۀ رحمت پروردگارند، اما به صورت مطلق نمی توان گفت گه هر جا که واژه سایه خدا آمده، منظور از آن معصومان هستند؛ به این دلیل که: «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) مَنْ مَشَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ أَظَلَّهُ اللهُ بِخَمْسَةٍ وَ سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَك...»؛
امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر كس در راه حاجت برادر مسلمانش گام بردارد، خدا او را در زير سايه ۷۵ هزار فرشته قرار می دهد. همچنین از
امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: هر كه از خدا بسيار ياد كند، خدا او را در بهشتش زير سايه خود می گيرد.
یعنی روزی که هیچ پناهگاهی جز خدا نیست.
بنابر این، ظل و سایه در این موارد به معنای لغوی و مصطلح نیست تا از آن شبهه جسمیت خداوند پیش آید.
پایگاه اسلام کوئست
