ضمیر نحن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ضمیر «نا»، ضمیر «نحن»،
قرآن کریم.
پرسش: چرا در قرآن به‌جای ضمیر نا، از نحن استفاده نشده است؛ مانند:
«فاخذناهم بالباساء»؟
پاسخ:
اما درباره پرسش (جای‌گزینی نحن به‌جای نا) باید گفت:
زبان عربی، غنی‌ترین، زیباترین، منظم‌ترین ادبیات و قواعد ادبی را داراست. به همین سبب آن را از زبان‌های دیگر متمایز نموده است.
«کلمه» در ادبیات
عرب، دارای سه قسم است،
اسم، فعل، حرف و ضمایر که جزء گروه «
اسما» هستند.
ضمایر بر دو قسم هستند:
ضمیر متصل که به کلمه دیگر متصل می‌شود؛ مثل این‌که جزء کلمه است، و گاهی بارز و
آشکار و گاهی مستتر و مخفی است؛ مانند: ضربه، غلامک، اخذنا و ....
ضمیر منفصل که به کلمه دیگر اتصال پیدا نمی‌کند و در همه حال بارز و آشکار است؛ مانند: نحن، انا و ....
ضمیر «نا» متصل است، و ضمیر «نحن» منفصل است.
ضمیر «نا» هم با فعل می‌آید؛ مانند: «اخذنا»، و هم با اسم؛ مانند: «الهنا».
ضمیر منفصل «نحن» در ابتدای کلام واقع می‌شود؛ اما ضمیر متصل «نا» در ابتدای کلام واقع نمی‌شود.
ضمیر منفصل نوعی جانشین اسم است، علاوه بر آن، جای‌گزین ضمیر منفصل به‌جای ضمیر متصل در کلام
عرب سنگین است و مشقت را همراه دارد، و بنای امت عرب به اختصار است؛ بنابراین در
آیه «فاخذناهم» نمی‌توان به‌جای «نا» نحن آورد؛ مثلاً گفته شود: «فاخذ نحن هم».
لذا زمانی که ضمیر متصل مرفوع، متصل به فعل ماضی شود، ضمیر منفصل آن وجوباً مستتر است و آوردن ضمیر منفصل جایز نیست؛ مگر درصورتی‌که آوردن ضمیر متصل ممکن نباشد.
طباطبایی، محمدرضا، صرف ساده، قم، مؤسسه دارالعلم، ۱۳۷۳، ص ۲۶۲.
سایت اندیشه قم.
