ضعفا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ضعفا، مستکبران،
جهل، پیروی.
پرسش: آیا حدیث «الناس علی دین ملوکهم» درست است؟
پاسخ:
این متن در منابع روایی وجود دارد.
اما این‌که این بیان، حدیث منقول از معصوم باشد یا ضرب‌المثل، چندان روشن نیست. به نظر می‌رسد این سخن ضرب‌المثل بوده که به جهت کثرت استعمال در محاورات به
حدیث معروف شده است؛ چنان‌که در کشف‌الغمه آمده است: "کما ورد فی الحدیث و المثل".
به‌هرحال این سخن بیانگر یک واقعیت اجتماعی است و آن این‌که معمولاً اقشار پایین‌دست جامعه ـ غیر از دانشمندان و
عالمان ـ به دلیل
جهل و ناآشنایی با
دین و مسائل دینی تأثیرپذیری بیشتری نسبت به عالمان و نخبگان دارند و آن هم می‌تواند به جهت ابزارهایی باشد که در اختیار حاکمان و پادشاهان قرار دارد.
حاکمان با ابزارهای تبلیغاتی و رسانه‌های عمومی که در
اختیار دارند، آنچه را خود می‌پسندند و به نفع
حکومت و
قدرت آنهاست، به‌عنوان باوری صحیح به مردم تحویل می‌دهند و مردم هم عموماً نگاهشان به آنهاست و رفتار و کردار خویش را براساس همان باورهای تحمیل‌شده تنظیم می‌نمایند.
قرآن کریم نیز به این مسئله اشاره دارد، آن‌جا که می‌فرماید:
"
وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمیعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ..."؛" و (در
قیامت)، همه آنها در برابر خدا ظاهر می‌شوند در این هنگام،
ضعفا (دنباله‌روان نادان) به مستکبران (و رهبران گمراه) می‌گویند: «ما پیروان شما بودیم! آیا (اکنون که به‌خاطر پیروی از شما گرفتار
مجازات الهی شده‌ایم) شما حاضرید سهمی از
عذاب الهی را بپذیرید و از ما بردارید؟ ...".
"
وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصیباً مِنَ النَّارِ...."؛ "به‌خاطر بیاور هنگامی را که در
آتش دوزخ با هم محاجه می‌کنند،
ضعیفان به مستکبران می‌گویند: «ما پیرو شما بودیم، آیا شما (امروز) سهمی از آتش را به‌جای ما پذیرا می‌شوید ..."؟!
منظور از "
ضعفا" کسانی هستند که آگاهی و
دانش کافی و استقلال فکری نداشتند، چشم و گوش بسته به دنبال سردمداران
کفر حرکت می‌کردند؛ یعنی پیروان
نادانی که با
تقلید کورکورانه، خود را به وادی
ضلالت افکندند.
بنابراین این سخن ـ چه
حدیث باشد و چه مثل ـ از جهت محتوا با آموزه‌های
قرآن منطبق بوده و هیچ دلالتی بر
جبر هم ندارد؛ چراکه آنان با
اختیار خود به جهت
جهل و نادانی از حاکمان خود
پیروی کرده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
