شهید خردسال امام حسین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام حسین (علیه‌السّلام)،
علی‌اصغر،
کربلا،
روز عاشورا.
پرسش: در مورد کودک خردسال فرزند امام حسین (علیه‌السّلام) که در کربلا شهید شد توضیح دهید.
پاسخ: بنابر برخی گزارشات در مقاتل‌ها و تاریخ‌نویسان روز عاشورا فرزند شهید شیرخواری از امام حسین (علیه‌السلام) نقل شده است.
اما در بعضی روایات آن کودک شهید علی‌اصغر نام داشته و در بعض دیگر
عبدالله نام داشته و بعض دیگر هم هر دو را اشاره می‌کنند.
با گزاردن گزاره‌ها خصوصا عبارت
زیارت ناحیه مقدسه عبدالله‌بن حسین همان علی‌اصغر خواهد بود.
بر پایه برخی از گزارش‌ها،
امام حسین (علیه‌السّلام) شش
پسر داشته که دو تن از آنان،
عبداللّه و
علی‌اصغر، نام داشته‌اند.
احتمالاً ـ‌همان‌طور که
ابن طلحه گفته‌ـ، این دو فرزند (امام علیه‌السلام)، هر دو در
روز عاشورا، شهید شده‌اند، «برخی نقل‌ها تصریح دارند که «چند فرزند کوچکِ» امام (علیه‌السّلام) به شهادت رسیده‌اند و نه یک فرزند.» با این تفاوت که یکی شیرخواره بوده است و دیگری، چند ساله.
گزارش‌هایی که کلمه «رَضیع (شیرخواره)» در آنها به کار رفته و یا تصریح می‌کنند که فرزندی از امام (علیه‌السّلام) که در روز عاشورا به دنیا آمده بود، روی دست پدر، تیر خورد و شهید شد، به شهادتِ یکی از این فرزندان، اشاره دارد. البته باید توجّه داشت آنچه مکرّر شنیده می‌شود که آن کودک، شش ماهه بوده، سند معتبری ندارد.
«منشا این سخن، احتمالاً نسخه منتشر شده
مقتل ضعیف منسوب به
ابومِخنَف باشد که در آن آمده: «از عمر او (علی اصغر) شش ماه گذشته بود». گفتنی است که این سخن، نه تنها در هیچ منبع معتبری نیامده است.» «بلکه در نسخه خطی‌ای از همین کتاب نیز ـ‌که در کتاب‌خانه تخصّصی حدیث (قم/ دار الحدیث)، موجود است‌ـ این جمله نیامده است البته گزارشی از «یک ساله بودن» وی، در
تاریخ بلعمی آمده است.»
امّا گزارش‌هایی که به شهادت فرزند سه ساله امام (علیه‌السّلام) اشاره کرده‌اند یا تعبیرهای مشابه و نزدیک به آن دارند، مربوط به شهادت فرزند دیگری از ایشان است.
به نظر می‌رسد که از یک سو، تشابه شماری از گزارش‌های مربوط به شهادت این دو کودک، و از سوی دیگر، اختلاف شماری دیگر از آنها و همچنین، اختلاف در نام
مادر فرزند خردسال امام (علیه‌السّلام) که شهید شده، «بیشتر منابع، نام مادر این کودک را «
رَباب» آورده‌اند.» حاکی از بی‌دقّتی گزارش‌گران در گزارش شهادت این دو کودک (و عدم تفکیک آنها از یکدیگر) است.
در «
زیارت ناحیه مقدّسه» آمده است:
سلام بر عبداللّه بن الحسین، کودک شیرخواره تیر خورده ضربت خورده به خون تیپده که خونش به آسمان، پرتاب شد و در دامان پدرش، با تیر، سر بُریده شد!
خدا،
لعنت کند
حَرمَلَه بن کاهِل اسدی و همراهانش را که به او تیر زدند!
همچنین در «زیارت ناحیه دوم»
«(فصل چهاردهم: زیارتی که سیّدمرتضی با آن، امام (علیه‌السّلام) را زیارت کرد).» آمده است:
سلام بر علی بزرگ! سلام بر شیرخواره کوچک!
گفتنی است که در شماری از منابع متاخّر، مطالبی در ذکر مصائب علی‌اصغر، گزارش شده است که در منابع قابل استناد، دیده نمی‌شود؛
مانند آنچه در روضة الشهدا، در پایان نقل زیر، درباره بی‌شیر شدن مادر علی‌اصغر آمده است که:
حسین (علیه‌السلام) علی‌اصغر را روی دست آورده و آواز داد که:
ای قوم! اگر به زعم شما، من گناه کرده‌ام، این طفل، باری، هیچ گناهی ندارد. وی را یک جرعه آب دهید. «تا این قسمت از این نقل، با گزاش ترجمه الفتوح، مشترک است.» که از غایتِ تشنگی، شیر در پستان مادرش نمانده.
یا آنچه در کتاب مَصرَعُ الحسین (علیه‌السّلام) آمده که:
در میان لشکر
عمر بن سعد، درباره آب دادن به علی اصغر، اختلاف افتاد. ابن سعد به حَرمَله گفت: این نزاع را قطع کن!
یا آنچه در
سوگ‌نامه آل‌محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمده است که:
حرمله به
مختار گفت: اکنون که مرا می‌کشی، بگذار کارهای خودم را بگویم تا قلبت را بسوزانم. ای امیر! من، سه تیر سه شاخه داشتم که آنها را با
زهر، آمیخته کرده بودم. با یکی از آنها، گلوی علی‌اصغر را در آغوش حسین، دریدم؛ با دومی، قلب حسین را نشانه رفتم...، و با سومی، گلوی عبداللّه بن حسن را.
یا آنچه در
مُحْرِقُ القلوب آمده است که:
علی اصغر، بعد از تیر خوردن، به روی پدر نگریست و تبسّمی کرد و سپس به شهادت رسید.
یا آنچه در
عنوان الکلام آمده است که:
شب یازدهم، بعد از خوردن آب، شیر در پستان [
رَباب
] آمد. پستان‌ها [
یش
] را سرِ دست گرفت. همی گفت: نورِ دیده، علی‌اصغر! کجایی؟ پستان‌های من، پُر از شیر است!
یا این که به عملکرد سپاهیان ابن سعد، بعد از
واقعه عاشورا اشاره دارد:
قنداقه علی‌اصغر را از زیر خاک، بیرون آوردند و سرِ او را به نیزه نمودند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شهید خردسال امام حسین» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۹/۲۸.
