شستن بدن با سدر و خطمی توسط اهل‌بیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غسل، نظافت، بدن، شستن سر، شست شو،
سدر، حمام،
استحمام،
اهل‌بیت (علیه‌السّلام)،
خطمی،
آس.
پرسش: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) موقع استحمام با چه چیزی سر خود را می‌شست؟ حضرتشان که علم زیادی داشت، آیا بهترین ماده معادل شامپوهایی که امروزه استفاده می‌کنیم را می‌دانست و استفاده می‌کرد؟
پاسخ: در روایات برای شستن سر و بدن به گیاه سدر و خطمی و آس اشاره شده است؛ ولی باید به این نکته توجه داشت که
معصومان (علیه‌السّلام) به دنبال آن نبودند تا آنچه از دانش طبیعی که تا کنون به وجود آمده و تا آخر زمان به وجود خواهد آمد را در همان زمان برای مردم تبیین کنند و یا خود از آنان بهره گیرند از همین‌رو، توصیه‌های ایشان نیز در ارتباط با مواد شوینده آن دوران بوده، و لزوماً بدان معنا نیست که در زمان ما و در آینده، همان مواد به عنوان برترین شوینده‌ها باشند.
ضرورت نظافت بدن علاوه بر آن‌که یک توصیه عاقلانه است،
شرع نیز آن‌را پذیرفته و مورد تاکید قرار داده است؛ اما در آن زمان، این‌گونه نبود که برای همه افراد، امکان نظافت بدن به وسیله مواد شوینده فراهم باشد، بلکه در بسیاری از موارد، مردم تنها به وسیله آب بدنشان را پاکیزه می‌کردند.
با این وجود، موادی نیز برای شست‌وشو وجود داشت که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اهل بیت (علیه‌السّلام) نیز مانند دیگران از آنها بهره می‌بردند:
روایاتی در ارتباط با نظافت بدن با سدر وجود دارد. به‌عنوان نمونه، گزارش شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هنگام نظافت سر و محاسن خود از سدر استفاده می‌کرد.
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود:
«لَمَّا اَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ صبِاِظْهَارِ الْاِسْلَامِ وَ ظَهَرَ الْوَحْیُ رَاَی قِلَّةً مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ کَثْرَةً مِنَ الْمُشْرِکِینَ فَاهْتَمَّ رَسُولُ اللَّهِ صهَمّاً شَدِیداً فَبَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیْهِ جَبْرَئِیلَ ع بِسِدْرٍ مِنْ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی فَغَسَلَ بِهِ رَاْسَهُ فَجَلَا بِهِ هَمَّهُ؛
هنگامی که
خدا رسولش را مامور کرد تا به
تبلیغ اسلام بپردازد، آن‌حضرت از کمی تعداد
مسلمانان و زیاد بودن تعداد
کافران بسیار غمگین و ناراحت بود. خداوند
جبرئیل را با یک برگ سدر از
سدرة المنتهی فرستاد تا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سر خود را با آن بشوید. پس از آن شست‌وشو،اندوه آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برطرف شد».
امام کاظم (علیه‌السّلام) فرمود: «نظافت سر با سدر سبب جلب روزی خواهد شد».
بر اساس روایات نظافت بدن با گیاه خِطمی برکات فراوانی دارد: (خطمی گیاهی دارای ساقه بلند و برگ‌های پهن و گل‌های شیپوری به رنگ‌های سرخ و سفید است. اصل این گیاه از
خاورمیانه است. گیاهی دیگر از همین تیره در مکان‌های مرطوب می‌روید و فوائد و خواص پزشکی دارد و از آن به عنوان دارو استفاده می‌شود.)
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «شستن سر با خطمی، چرک را از بین می‌برد و ترشّحات چرکین را از چشم دور می‌کند».
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود:
«نظافت سر (بدن) با خطمی
فقر را از بین می‌برد و
رزق و روزی را افزایش می‌دهد».
و نیز فرمود:
«نظافت سر (بدن) با خطمی در
جمعه، انسان را از
برص و
جنون در امان نگه‌می‌دارد».
بر اساس برخی روایات، نظافت سر با گیاه خطمی از
سنت اهل‌بیت بود.
البته از سوی
ائمه (علیه‌السّلام) برای نظافت بدن در موارد خاص، سفارش‌های دیگری هم بیان شده است:
جابر جعفی با
امام باقر (علیه‌السّلام) در مورد چرک‌شدن بیش از اندازه لباس‌ها (ظاهراً به دلیل تماس با بدن) گفتگو می‌کرد. امام (علیه‌السّلام) فرمود: «
آس» (گیاهی است که میوه‌های ریز و خوش‌مزه به رنگ‌های سفید و سیاه دارد. نام دیگر آن «الرّیحان» است و دانه‌های آن‌را در زبان متداول (الحَنْبَلاس) یا (حَبّ الآس) می‌گویند.)(یا «الآسُ البَرّی» گونه دیگری از درخت آس دانه زمینی است که در زبان متداول به آن «شَرّابةُ الراعی» گویند.)
را بکوب و آب آن‌را بگیر و با
سرکه بسیار خوب مخلوط کن تا کف کند و سر و محاسن خود را با آن شست‌وشو ده و بعد با شیره تازه روغن‌مالی کن که چرک را ریشه‌کن کند».
گفتنی است که معصومان (علیه‌السّلام) به دنبال آن نبودند تا آنچه از دانش طبیعی که تا کنون به وجود آمده و تا آخر زمان به وجود خواهد آمد را در همان زمان برای مردم تبیین کنند و یا خود از آنان بهره گیرند، و اگرچه دانش آن‌را به اذن خدا در اختیار داشتند؛ اما نمی‌خواستند در روند عادی پیشرفت دانش، دخالت مستقیم داشته باشند.
از همین‌رو، توصیه‌های یاد شده نیز در ارتباط با مواد شوینده آن دوران بود، و لزوماً بدان معنا نیست که در زمان ما و در آینده، همان مواد به عنوان برترین شوینده‌ها باشند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شستن بدن با سدر و خطمی توسط اهل‌بیت»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۶.
