شبهه حرام کردن حلال خدا توسط پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کریم،
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)،
حلال،
حرام.
پرسش: بر اساس آیه اول
سوره تحریم، آیا پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و دیگر پیامبران این اجازه را دارند که حلال خدا را بر خویش حرام کنند؟!
پاسخ اجمالی: ظاهر آیه این است که خطاب آیه خطابی است آمیخته با عتاب، و اشاره به این دارد که آنچه آن‌حضرت بر خود حرام کرده بود، عملی از اعمال حلال بود که بعضی از همسرانش از آن ناراضی بودند ولی در مقابل برخی معتقدند مراد از تحریم در آیه، تحریم از طرف
خدا نیست، بلکه تحریم به وسیله
نذر و
سوگند است (همان‌طور آیه بعدی هم بر این معنا دلالت دارد) و این چنین نیست که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حرمت آن عمل را برای خود
تشریع کرده باشد؛ چون پیامبر نمی‌تواند چیزی را که خدا حلال کرده بر خود و یا بر همه تحریم کند و اساساً چنین اختیاری ندارد.
برخی نیز معتقدند این جمله «لِمَ تُحَرِّمُ...» به عنوان عتاب و سرزنش نیست، بلکه نوعی دلسوزی و شفقت نسبت به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که چرا در اثر التزام و سوگند خود را محروم از آن
نعمت و امر حلال نموده‌ای.
سوره تحریم با داستانی که بین رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بعضی از همسرانش رخ داده آغاز می‌شود «یا اَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما اَحَلَّ اللَّهُ لَکَ تَبْتَغی مَرْضاتَ اَزْواجِکَ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ»
که شرح این قضیه را مفسران مختلف نقل کرده‌اند.
خلاصه یکی از نقل‌ها آن است که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برنامه‌ریزی کرده بود، هر روزی را در حجره یکی از همسرانش سپری کند، روزی که نوبت
حفصه (دختر عمر) بود به حجره او رفت، حفصه اجازه گرفت که من با پدرم کاری دارم و بروم او را ملاقات کنم، حضرت اجازه داد وی رفت. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آن روز نزد
ماریه قبطیه بود.(ماریه قبطیه کنیزی بود که سلطان روم برسم
هدیه برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ماریه به
ملک یمین کنیز حضرت بود.) حفصه بعد از برگشت و اطلاع از این موضوع، زبان به اعتراض گشود که امروز نوبت من بود. پیامبر فرمود: دیگر نزد او نمی‌روم! گفتند حضرت قسم یاد کرد که ماریه را بر خود حرام کردم و با حفصه قرار گذاشت که این ماجرا را به اطلاع دیگر همسران‌شان نرساند، اما حفصه به
عایشه و دیگران گفت که آیه فوق نازل شد.
نقل دیگر این است که: روزی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نزد همسرش
سوده بود و شربتی که او از
عسل تهیه کرده بود را نوشید. سپس نزد عایشه رفت و او گفت: بوی ناخوشایندی از شما می‌آید. بعد از آن نزد حفصه رفته و او نیز همین را گفت! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: شاید از شربتی باشد که نزد سوده نوشیده بودم. سوگند به خدا دیگر آن را نخواهم نوشید. این‌جا بود که آیه اول
سوره تحریم نازل شد.
در این‌که مقصود از تحریم حلال توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چه بوده است، برخی معتقدند این خطاب، خطابی است آمیخته با عتاب، و اشاره به این دارد که آنچه آن‌حضرت بر خود حرام کرده بود، عملی از اعمال حلال بود که بعضی از همسرانش از آن ناراضی بودند، و آن جناب را از این بابت، آزار می‌دادند، تا آن‌که آن حضرت ناگزیر شد سوگند بخورد که دیگر آن عمل را انجام ندهد. حال این عمل حلال چه بوده، گزارش‌ها مختلف است و یکی از گزارش‌ها همان چیزی است که در مورد ماجرای حفصه و ماریه نقل کردیم. گزارش‌های دیگری نیز وجود دارد:
به هر حال مراد از تحریم در جمله «لِمَ تُحَرِّمُ ما اَحَلَّ اللَّهُ لَکَ»، تحریم از طرف خدا نیست، بلکه تحریم به وسیله
نذر و
سوگند است که آیه بعدی هم بر این معنا دلالت دارد: «خداوند راه گشودن سوگندهایتان را (در این‌گونه موارد) روشن ساخته و
خداوند مولای شما است و او دانا و حکیم است». چون در آن‌جا سخن از سوگند کرده می‌فرماید: «قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ اَیْمانِکُمْ»، معلوم می‌شود آن‌جناب با سوگند آن حلال را بر خود حرام کرده بود؛ زیرا خاصیت سوگند همین است که وقتی به عملی متعلق شود، آن را
واجب می‌کند، و چون به ترک فعلی متعلق شود آن عمل را حرام می‌سازد، پس معلوم می‌شود آن‌جناب سوگند به ترک آن عمل خورده، و آن عمل را بر خود حرام کرده، اما حرام به وسیله سوگند. همان‌گونه که
یعقوب پیامبر (علیه‌السّلام) نیز با اختیار خود، استفاده از چیزهایی را برای خود ممنوع کرده بود.
بنابر این منظور از تحریم، چنین تحریمی است، نه این‌که حرمت آن عمل را برای شخص خودش
تشریع کرده باشد؛ چون پیامبر نمی‌تواند چیزی را که خدا حلالش کرده بر خود و یا بر همه تحریم کند، و چنین اختیاری ندارد.
البته بعضی می‌گویند؛ این جمله «لِمَ تُحَرِّمُ...» (چرا بر خود تحریم می‌کنی؟) به عنوان عتاب و سرزنش نیست، بلکه نوعی دلسوزی و شفقت نسبت به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که چرا در اثر التزام و سوگند خود را محروم از آن نعمت و امر حلال نموده، و به منظور کسب رضایت همسر، لزوم ندارد که خود را بی‌بهره از برخی امور حلال و جایز کرده و بر خود سخت‌گیری نماید. درست مثل این‌که ما به کسی که زحمت زیادی برای تحصیل درآمد می‌کشد و خود از آن بهره چندانی نمی‌گیرد، بگوییم چرا این‌قدر به خود زحمت می‌دهی؟ و از نتیجه این زحمت بهره نمی‌گیری.
در حقیقت تحریم در این‌جا به معنای امتناع است، نه به معنای تشریع و قانون‌گذاری. به دلیل آن‌که خداوند متعال درباره
موسی (علیه‌السّلام) فرمود: «وَ حَرَّمْنا عَلَیْهِ الْمَراضِعَ مِنْ قَبْلُ؛
از پیش دایه‌ها را بر او حرام کردیم.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شبهه حرام کردن حلال خدا توسط پیامبر»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۱/۳۰.
