سیره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سیره
ائمه، خوش‌رویی،
گذشت، ظالمان،
پرسش: نظر امامان
معصوم ـ علیهم‌السلام ـ درباره افراد ظالم، فحاش و هتاک چیست و چگونه باید با آنها رفتار کرد؟
پاسخ:
اساساً سفارش نخست
دین اسلام و به تبع آن پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امامان معصوم علیهم‌السلام، خوش‌رویی، ملاطفت و مهربانی با مردم، حتی با مخالفان است. این مسئله از نگاه
قرآن کریم نیز بسیار مهم است و کاربرد فراوان دارد:
قرآن خطاب به رسول خدا ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُم... »؛
به سبب
رحمت خداست که تو با آنها این چنین خوش‌خوی و
مهربان هستی. اگر تندخو و سخت‌دل می‌بودی، از گرد تو پراکنده می‌شدند.
همچنین خداوند خطاب به
حضرت موسی و هارون ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «
اذْهَبا إِلی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغی• فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی »؛
به‌سوی فرعون بروید که او طغیان کرده است. با او به نرمی سخن بگویید، شاید پند گیرد، یا بترسد.
بنابراین مشاهده می‌شود که توصیه و سفارش اسلام در برخورد با مخالفان نرمش و ملاطفت است؛ اگرچه چنین روشی دشوار است: «هرگز نیکی و بدی یکسان نیست. بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است! اما جز کسانی که دارای
صبر و استقامت‌اند به این مقام نمی‌رسند و جز کسانی که بهره عظیمی (از
ایمان و
تقوا) دارند، به آن نایل نمی‌گردند».
قرآن کریم در این آیات می‌فرماید، درحالی‌که مخالفان حق سلاحی جز بدگویی،
تهمت و
افترا و انواع فشارها و ستم‌ها ندارند، باید سلاح شما پاکی، تقوا، سخن
حق، نرمش و
محبت باشد. آنچه را قرآن کریم در این آیات و در آیات دیگر، به‌گونه‌ای دیگر بیان کرده، از مهم‌ترین، ظریف‌ترین و پربارترین روش‌های تبلیغ ـ به‌ویژه در برابر دشمنان
نادان و لجوج ـ است؛ زیرا هر کس بدی کند، انتظار مقابله به مثل را دارد ـ مخصوصاً افراد بد ـ چون خودشان از این طایفه‌اند و گاه یک بدی را چند برابر پاسخ می‌گویند، هنگامی‌که ببینند که طرف مقابل نه‌تنها بدی را به بدی پاسخ نمی‌دهد، بلکه با خوبی و نیکی به مقابله برمی‌خیزد، اینجاست که وجدانشان تحت فشار قرار می‌گیرد و بیدار می‌شود و از رفتار خود شرمنده می‌شوند و برای طرف مقابل عظمت قائل می‌شوند. و کینه‌ها و عداوت‌ها به محبت و صمیمیت تبدیل می‌شود. شایان توجه است که این یک
قانون اکثری است، نه دائمی.
البته روشن است که خوش‌رویی، خوش‌اخلاقی و گذشتن از حق خویش، در برابر افرادی که به فحاشی و
ظلم می‌پردازند، حد و مرزی دارد.
گذشت در مقابل افراد این چنینی تا آنجا شیوه درست و صحیح است که این گذشت‌ها منجر به اصلاح رفتاری آنها شود و آنان را شرمنده از رفتار غیر اخلاقی و غیر انسانی خود نماید.
در غیر این صورت باید در برابر آنها از شدت
عمل استفاده کرد؛ زیرا همیشه اقلیتی وجود دارند که از این روش سوء استفاده می‌کنند و تا با آنها برخورد نشود، دست از اعمال زشت خود برنمی‌دارند: «خدا بلند کردن صدا را به بدگویی دوست ندارد؛ مگر از آن‌کس که به او ستمی شده باشد و خدا شنوا و داناست».
این موضوع در تمام مسائل زندگی جاری است.
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در این باره می‌فرماید: «هر کس حق کسی را بدهد که حقش را نمی‌دهد، گویا او را به‌جای خدا پرستیده است. آن حضرت فرمود: به برادرت
خدمت کن و اگر تو را به خدمت گیرد، نه، احترامی ندارد، فرمود گفتند: حق کسی را بشناسم که
حق مرا نمی‌شناسد؟ فرمود:خوبی ندارد...».
پایگاه اسلام کوئست.
