سیدة النساء بودن حضرت زهرا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آل عمران،
حضرت فاطمه،
سیدة النساء.
پرسش: لقب سرور بانوان جهانیان برای حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) چگونه با آیه ۴۲
سوره آل عمران که
حضرت مریم (علیهاالسلام) را سیدة النساء معرفی کرده است قابل جمع است؟
پاسخ اجمالی: مفسرین دو پاسخ برا این تعارض مطرح کرده‌اند: اولا اینکه برخی روایات شیعه و برخی عالمان اهل‌سنت، حضرت مریم (علیهاالسلام) را برترین زن جهان در روزگار خود دانسته و فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را برترین زن جهان در همه زمان‌ها معرفی کرده‌اند. توجیه دیگر آن است که برگزیده بودن حضرت مریم (علیهاالسلام) به معنای تولّد
حضرت عیسی (علیه‌السّلام) به‌گونه غیر متعارف و بدون شوهر است، ولی به معنای برتر بودن از بقیه زنان نیست.
مصادر حدیثی
شیعه و
اهل‌سنت، در روایات فراوانی، حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را با وصف «سیدة نساء العالمین» معرفی کرده‌اند.
بیش از پنجاه روایت در
مصادر حدیثی شیعهبا این مضمون گزارش شده‌اند که از حد
استفاضه فراتر است و
تواتر اجمالی آن را اثبات می‌کند. منابع حدیثی اهل‌سنت نیز این وصف را به گونه‌های متفاوت از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گزارش کرده‌اند. در
صحیح بخاری و
صحیح مسلم، روایات «سیدة نساء المؤمنین» گزارش شده است.
صحیح البخاری و
مسند احمد بن حنبل نیز روایات «سیدة نساء اهل الجنّه» را گزارش کرده‌اند
و «سیدة نساء العالمین» در مصادر دیگر اهل‌سنت نقل شده است.
به سبب گزارشِ این لقب با اسناد بسیار عالی در مصادر حدیثی اهل‌سنت، محدثان و مورخان اهل‌سنت نیز این ویژگی را پذیرفته‌اند.
یکی از مباحث مطرح شده ذیل این عنوان، رابطه برتر شمردن حضرت فاطمه (علیهاالسلام) با برگزیدگی حضرت مریم (علیهاالسلام) است. در آیه ۴۲ سوره آل عمران، به حضرت مریم (علیهاالسلام) این‌گونه خطاب شده است:
«وَ اِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ اِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ؛
و
[یاد کن
] آن‌گاه که فرشتگان گفتند: ای مریم!
خداوند تو را برگزیده و پاک گردانیده و تو را از میان زنان جهانیان برتری داده و برگزیده است».
این خطاب الهی، حضرت مریم (علیهاالسلام) را در مقام و مرتبه‌ای ویژه قرار می‌دهد. وجه جمع میان این توصیف قرآنی با توصیف قطعی نبوی که فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را «سیدة نساء العالمین» نامیده، چگونه است؟
دو پاسخ برای این سوال مطرح شده است:
برخی روایات شیعه و برخی عالمان اهل‌سنت، حضرت مریم (علیهاالسلام) را برترین زن جهان در روزگار خود دانسته و فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را برترین زن جهان در همه زمان‌ها معرفی کرده‌اند.
توجیه دیگر آن است که برگزیده بودن حضرت مریم (علیهاالسلام) به معنای تولّد
حضرت عیسی (علیه‌السّلام) به‌گونه غیر متعارف و بدون شوهر است، ولی به معنای برتر بودن از بقیه زنان نیست.
علامه طباطبایی (قدس‌سره) در این باره می‌نویسد: مراد از «عالَمین» در آیه
قرآن، مطلق هر دو جهان است ولی در آیه از واژه «اصطفاء» استفاده شده که با حرف «علی» متعدی شده و به معنای تقدّم است. با توجه به آیه بعد که تولد حضرت عیسی را به مریم بشارت می‌دهد و همچنین آیه ۹۱
سوره انبیاء و آیه ۱۲
سوره تحریم که بر دمیده شدن روح الهی در رحم وی تصریح کرده‌اند، تقدم، انتخاب و برگزیدگی حضرت مریم (علیهاالسلام) بر همه زنان به سبب حضرت عیسی (علیه‌السّلام) است.
یعنی آیه، برتری مریم بر همه زنان عالم را بیان نمی‌کند، بلکه برگزیدگی و تقدم در این ویژگی خاص، یعنی زادن فرزندِ بدون پدر، مورد توجه است که هیچ زنی در این ویژگی هم‌تراز حضرت مریم نیست.
برخی مفسران اهل سنت نیز مشابه این استدلال را مطرح کرده‌اند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «لقب سرور بانوان جهانیان برای حضرت فاطمه» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۱۶.
