سود نداشتن اعتقادات باطل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
خدا،
تقدیر،
سرنوشت،
طبیعت،
روان‌شناسی.
پرسش: مکرر در قرآن خطاب به کسانی که معبودهایی غیر از خدا را می‌پرستند گفته شد: آنها چیزی را می‌پرستند که برای آنها سودی ندارد. در حالی‌که بارها از سوی برخی بزرگان دانش و کارآفرینی و... می‌شنویم که برای موفقیت باید به چیزی
ایمان داشته باشید؛ فرق نمی‌کند آن‌چیز خدا باشد، یا تقدیر، یا طبیعت، و یا هر چیزی؛ مهم ایمان داشتن است... در واقعیت نیز کم نیستند کسانی که به خدا ایمان ندارند، ولی ایمان عمیق داشتن آنها به چیزی که غیر از خدا می‌پرستند؛ مانند تقدیر، یا سرنوشت، یا طبیعت، و یا... موجب موفقیت و تجلی استعداد‌های آنان شده، پس چگونه این سخن خدا قابل توجیه است؟ آیا فقط ایمان عمیق داشتن به خداست که می‌تواند به انسان انرژی بدهد و استعداد‌های او را شکوفا کند؟
پاسخ اجمالی: بنا‌بر آموزهای دینی تنها قدرت مؤثر و مدد‌رسان در عالم خداوند متعال است و عقاید دیگر اگر تاثیری هم داشته باشند فقط منحصر به دنیا است و برای آخرت انسان سودی ندارد. از‌این‌گذشته هیچ روان‌شناسی نمی‌تواند بگوید (صرف نظر از باور نادرستی که در ذهن فرد شکل گرفته و در او ایجاد انگیزه کرده) چیز دیگری به این شخص قدرت داده است.
بر اساس مبانی عقلی و نقلی، فقط ایمان به خداوند متعال ضامن خوشبختی واقعی انسان در
دنیا و
آخرت است؛ زیرا فقط خداوند مالک اصلی جهان است و همه قدرت‌ها به
قدرت خداوند برمی‌گردد و همه محتاج خداوند هستند.
بنابر‌این، این سخن قرآن کریم که می‌فرماید: «کسانی که معبودانی غیر از خدا را می‌پرستند برای آنها سودی ندارد.» (آیات متعددی از قرآن کریم این مفاد را می‌رساند؛ مانند: «وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ...»
«قُلْ اَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَمْلِکُ لَکُمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ اللَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»..
«قُلْ اَ نَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُنا وَ لا یَضُرُّنا وَ نُرَدُّ عَلی اَعْقابِنا بَعْدَ اِذْ هَدانَا اللَّهُ کَالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیاطینُ فِی الْاَرْضِ حَیْرانَ لَهُ اَصْحابٌ یَدْعُونَهُ اِلَی الْهُدَی ائْتِنا قُلْ اِنَّ هُدَی اللَّهِ هُوَ الْهُدی وَ اُمِرْنا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمینَ.»
«اِنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصیرٍ».
) منافاتی با این سخن روان‌شناسان که «برای موفقیت، ایمان به هر چیزی کافی است»، ندارد؛ زیرا سخن روان‌شناسان یا کارآفرینان برتر (با فرض اینکه آنان چنین سخنی را گفته باشند) بیان‌کننده این مطلب است که انسان می‌تواند با تلقین برخی از امور به خود، انگیزه‌ها و توانایی‌های خود را افزایش دهد و این موضوعی پذیرفتنی است؛ زیرا همان بت‌پرستان زمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز با تلقین مکرر این باور نادرست که باید از آنچه بدان اعتقاد و ایمان دارند، دفاع کنند، برای خود ایجاد انگیزه کرده و به نبرد با مسلمانان می‌پرداختند و در موارد نادری نیز پیروزی ظاهری به دست می‌آوردند!
اما هیچ روان‌شناسی نمی‌تواند بگوید (صرف نظر از باور نادرستی که در ذهن فرد شکل گرفته، آن امر بیرون از ذات، مثلاً بت یا طبیعتی که مورد اعتقاد او است) به این شخص معتقِد قدرت داده و در عالم واقع او بوده که ایجاد انگیزه کرده است؛ زیرا روشن است موجود بی‌جانی؛ مانند سنگ و چوب و بت توانایی انجام کاری ندارند و اعتقاد شخص به آنها نیز تاثیری در اشیاء بی‌جان ندارد.
مقصود خداوند متعال از این سخن که می‌فرماید: «آنها غیر از خدا، چیزهایی را می‌پرستند که نه به آنان زیان می‌رساند، و نه سودی می‌بخشد است»، این است که چرا به موجوداتی که توان انجام کاری ندارند اعتقاد دارید؟ و چرا سرمایه ایمان و اعتقاد را در مسیر نادرست خرج می‌کنید؟ زیرا این ایمان اگر به تعبیر روان‌شناسان دارای اثر روحی و روانی باشد خیلی محدود است، فقط در حالت عادی در حد تحریک خیالات مؤثر است، اما در شرایط سخت و رسیدن به بن‌بست، ناتوانی آن آشکار می‌شود.(و هنگامی که در دریا ناراحتی به شما برسد، جز او، تمام کسانی را که (برای حل مشکلات خود) می‌خوانید، فراموش می‌کنید اما هنگامی که شما را به خشکی نجات دهد، روی می‌گردانید و انسان، بسیار ناسپاس است)!.
) علاوه بر این، چنین اعتقادی اگر تاثیرگذار باشد منحصر در این دنیا است، اما عالم آخرت، که عالَم آشکار شدن واقعیات است، پوچ و بیهوده بودن این اعتقادات و آنچه که بدان اعتقاد داشتند آشکار می‌شود. از آن‌جا که زندگی اصلی انسان در آخرت است و زندگی دنیا مقدمه و پلی برای رسیدن به آخرت است، و زندگی دنیا نسبت به آخرت آن‌قدر کوتاه است که اصلاً چیزی به حساب نمی‌آید؛ بنابر‌این باید گفت؛ نه معتقَدات آنها (آنچه که بدان اعتقاد داشتند مانند بت‌ها) نفعی به حالشان دارد، و نه اصل این اعتقادات باطل به فریادشان خواهد رسید. (و «
روز قیامت به آنها گفته می‌شود:» همه شما تنها به سوی ما بازگشت نمودید، همان‌گونه که روز اوّل شما را آفریدیم! و آنچه را به شما بخشیده بودیم، پشت سر گذاردید! و شفیعانی را که شریک در شفاعت خود می‌پنداشتید، با شما نمی‌بینیم! پیوندهای شما بریده شده است و تمام آنچه را تکیه‌گاه خود تصوّر می‌کردید، از شما دور و گم شده‌اند)!.
در نتیجه تنها چیزی که ضامن موفقیت و سعادت حقیقی انسان است ایمان به خداوند متعال است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «سود نداشتن اعتقادات باطل» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۵.
