سفارش امام علی به نظم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:امام علی (علیه السلام)، وصیت، نظم، تقوا.
پرسش :
امام علی (علیه السلام) فرمود:«أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم».
نظم در این
حدیث به چه معنا است؟ چه رابطه ای با
تقوا دارد؟ و چرا از بین این همه امور بر نظم تأکید شده است؟
پاسخ :
در
معارف اسلامی ، نظم در کنار تقوا ذکر شده است؛ مانند آنچه که در
سفارشات امام علی (علیه اسلام) می خوانیم:«أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم»؛
شما(
حسن و
حسین )، تمام فرزندان، خانواده و کسانی را که این نامه من به آنها می رسد، به تقوای الاهی و نظم در کارها سفارش می کنم.
"نظم" در لغت، معنایی شبیه تقوا دارد، چنان که در لسان العرب بیان شده است. نظم؛ یعنی هر چیزی را در جای حقیقی خود قرار دادن، بر مقتضای عقل و بدون اختلاف در ترتیب.
با توجه به معنای نظم این دو (نظم و تقوا) دارای رابطه ای نزدیک، لازم و ملزوم، و اثر گذار بر همدیگرند. آدم های منظم هستند که می توانند زندگی خود را مدیریّت کنند و از آن سو مهم ترین اصلی که ضامن نظم و ثبات اجتماعی است و میزان واقعی ارزش های انسانی را در برابر ارزش های دروغین مشخص می کند تقوا است.
از این رو
امام صادق (علیه السلام) در معنای نظم می فرماید:«نظم؛
تدبیر ،
حکمت ، اندازه‌گیری و هماهنگی در اشیایی است که عقل را به حیرت وامی دارد».
آن حضرت در راستای این گفتار می فرماید:«خداوند متعال همۀ موجودات را آفریده و سپس با نظم و تدبیر کامل و حکمت تمام، جریان امور و برنامۀ بقا و زندگی آنها را معیّن فرموده است. مطابق با همین برنامه و
نظم تکوینی ؛ برای نوع انسان برنامۀ تکلیفی و
احکام تشریعی مخصوصی تعیین نموده است».
احکام تشریعی در حقیقت برای روشن کردن خطّ مشی و مشخّص نمودن برنامۀ اساسی و تکوینی است، و با اجرای برنامۀ تشریعی، هدف و مقصود از آفرینش و تدبیر و حکمت در تکوین به دست می آید. پس برنامۀ تشریع، نتیجه و محصول آفرینش و تدبیر و حکمت پروردگار است، و اگر خلل و نقصی در برنامۀ تشریع به هم رسد، اساس خلقت و برنامه و نظم در آفرینش بهم خورده، و نتیجۀ مطلوب حاصل نخواهد شد.
امام رضا (علیه السلام) نیز می فرماید:«اختلال که بهم خوردگی نظم است، نمی گذارد که اعصاب وظیفۀ خود را طبیعی و کامل انجام دهد، افکاری که از مغز آلوده و اعصاب غیر منظّم پدید می‌آید، آلوده و غیر منظّم است».
با بیان امامان معصوم(علیهمالسلام) رابطۀ عمیق بین تقوا و نظم معلوم شده به گونه ای که می توان گفت؛ این دو لازم و ملزوم اند. روشن است کسی که نظم در کار و امور عبادی خویش نداشته باشد، از انجام امور دنیوی و تکالیف شرعی خویش به صورت هدف مند باز می ماند و این امر به مرور، موجب سرخوردگی و کسالت او از امور دنیوی و اخروی می گردد و چنین شخصی نمی تواند به مراحل متعدّد و درجات مختلف تقوای الاهی برسد. به عبارت روشن تر، علت تقدیم نظم بر سایر امور دینی در کلام امام علی(علیه السلام) این است که انجام و رعایت تمام امور دینی فرع بر نظم هستند، اگر این اصل، از سوی کسی نادیده گرفته شود، دیگر امور دینی نیز خواه ناخواه نادیده گرفته می شود و شخص از رسیدن به تقوای الاهی محروم خواهد شد.
همچنان که
امام باقر (علیه السلام) می فرماید:«من کسی را که در امور دنیوی کسل، تنبل و سست باشد دوست ندارم، و کسی که در امور دنیوی کسل و سست باشد، در امور اخروی سست تر خواهد بود».
پایگاهاسلام کوئست
