سریع الحساب بودن خداوند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پروردگار،
اسرع الحاسبین،
سریع الحساب،
اسرع مکرا،
صفات الهی.
پرسش: سرعت در مورد پروردگار چه معنایی دارد که در برخی آیات به سرعت عمل خدا در حسابرسی،
مکر و
حیله و... اشاره شده است؟
پاسخ اجمالی: قرآن به زبانی که برای مردم، قابل فهم باشد نازل شده است و بیان سرعت عمل به عنوان صفتی برای پروردگار به همین راستا قرار دارد؛ وگرنه در بحث حسابرسی خداوند در
قیامت بحث زمان مطرح نیست و در یک لحظه انجام می‌شود.
برخی از مترجمان در این
آیه مکر را به
کیفر و مجازات سریع‌تر و کارآمدتر، معنا کرده‌اند. اما اکثر مترجمان آن‌را به چاره‌جویی،
تدبیر،
سیاست و...، معنا کرده‌اند؛ لذا با توجه به زمینه آیات قبل، گویا می‌خواهد کنایه‌ای به
مشرکان و نیرنگ‌های آنان در‌باره آیات خداوند بزند.
ابتدا باید گفت؛
قرآن به زبانی که برای مردم، قابل فهم باشد نازل شده است و بیان سرعت عمل که امری مادی است به عنوان صفتی برای پروردگار نیز به همین دلیل است، همان‌گونه که به صورت کنایی، دست، ساق، چشم و... برای خدا در نظر گرفته شده است.
«وَ اِذا اَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ اِذا لَهُمْ مَکْرٌ فی آیاتِنا قُلِ اللَّهُ اَسْرَعُ مَکْراً... ؛
هر گاه پس از گزندی که به مردم رسیده است رحمتی به آنها بچشانیم، بینی که در آیات ما بداندیشی می‌کنند. بگو: مکر خدا سریع‌تر است، رسولان ما نیز، بد‌اندیشی‌های شما را می‌نویسند.»
اگر چه برخی از مترجمان در این آیه مکر را به
کیفر و مجازات، سریع‌تر و کارآمدتر، معنا کرده‌اند. (ترجمه، روض الجنان، انصاریان و...) اما اکثر مترجمان آن‌را به چاره‌جویی، تدبیر، سیاست و...، معنا کرده‌اند؛ لذا و با توجه به زمینه آیات قبل، گویا می‌خواهد کنایه‌ای به
مشرکان و نیرنگ‌هایی که در‌باره آیات خدا به‌کار برده‌اند بزند؛ یعنی در این هنگام که اینان برای دفع آیه‌های ما به هر حیله‌ای متوسل شوند، و از راه‌های ایجاد
شبهه و... در آیند، خداوند در تدبیر و عکس‌العمل در برابر مکر و حیله کفار سریع‌تر است.
بر‌این‌اساس، برخی از صفات الهی که در قرآن به
صیغه افعل تفضیل آمده؛ مانند «وَ هُوَ اَهْوَنُ عَلَیْهِ»،
این کار برای او آسان‌تر است. «اسرع الحاسبین»،
«اَسْرَعُ مَکْراً» و یا «وَ اللَّهُ سَریعُ الْحِساب»،
این سریع‌تر بودن مکر و حساب و یا هر چیز دیگر، می‌تواند نسبت به اصول و موازین رایج بین مردم باشد، نه نسبت به واقع امر؛ چرا که کار خداوند در
قیامت از نظر سرعت به‌اندازه یک چشم بهم زدن، یا کمتر از آن است: «وَ ما اَمْرُ السَّاعَةِ اِلَّا کَلَمْحِ الْبَصَرِ، اَوْ هُوَ اَقْرَبُ».
با این وجود، مفسران قرآن ذیل آیه ۲۰۲ سوره بقره در ارتباط با سرعت عمل پروردگار به گفت‌وگو پرداخته‌اند:
• خداوند حساب همه مردم را در قیامت در مدتی کوتاه بررسی می‌نماید، بدون این‌که حساب یکی از مردم مزاحم حساب دیگری گردد؛ زیرا خداوند «لا یشغله شان عن شان»
است، و رسیدگی به یک کار مانع از رسیدگی به کار دیگر در آن نخواهد بود؛ زیرا که خداوند جسم نیست تا رسیدگی به حساب یک نفر مانع از رسیدگی به حساب دیگری باشد. و این به دلیل آن است که
علم خداوند مانند مخلوقات نیست، که محدودیت آن سبب شود، مطلبی او را از مطلبی دیگر غافل سازد.
از
علی (علیه‌السّلام) نقل شده است: خداوند همان‌طور که همه مردم را در زمان واحد روزی می‌دهد، در یک زمان هم به حسابشان رسیدگی می‌کند.
• سریع الحساب یکی از
اسمای حسنای خداوند است، و از آن‌جا که هیچ قیدی ندارد، به اطلاقش هم شامل
دنیا می‌شود و هم شامل
آخرت؛ یعنی حساب خدایی همیشه حاصل است، و جریان دارد؛ هر عملی که بنده‌اش انجام دهد، چه از حسنات باشد و چه غیر آن، خدای متعال جزایش را مو به مو و درست بر طبق عملش می‌دهد.
• البته برخی معتقدند که چگونگی حسابرسی خداوند مسئله‌ای است که عقل بشر از طریق فکر و استدلال راهی به آن ندارد؛ لذا باید فقط به این مسئله ایمان داشت و چگونگی و تفصیل آن‌را به عالم غیب و شهادت؛ یعنی خدای متعال واگذار نمود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «سریع الحساب بودن خداوند»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۲/۵.
