سبب وفات حضرت عبدالعظیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وفات،
حضرت عبدالعظیم،
غسل.
پرسش: سبب وفات حضرت عبدالعظیم چه بود؟
بر پایه گزارش
نجاشی و
صاحب بن عبّاد، حضرت عبد العظیم (علیه‌السّلام) در اثر بیماری و به مرگ طبیعی از
دنیا رفته است.
هنگامی که بدن شریفش را برای غسل دادن برهنه کردند، در جیب ایشان ورقه‌ای یافت شد که در آن، نسب ایشان تا
امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) نوشته شده بود.
لیکن در کتاب
الشجرة المبارکة در باره سبب وفات حضرت عبد العظیم (علیه‌السّلام) آمده:
«و قُتِلَ بِالرَّیِّ و مَشهَدُهُ بِها مَعروفٌ و مَشهورٌ؛
[حضرت عبد العظیم
] در
ری کشته شده و مزار او در آن‌جا معروف و مشهور است.»(۱)
همچنین در کتاب المنتخب طریحی آمده:
«مِمَّن دُفِنَ حَیّاً مِنَ الطّالِبِیّنَ عَبدُ العَظیم الحَسَنِیُّ بِالرَّیِّ؛
گفته شده از جمله کسانی که از خاندان
علی بن ابی‌طالب زنده به گور شده، عبدالعظیم حسنی در ری است.»(۲)
در گزارش دیگری به کتاب
مشجّرات ابن مُعَیّه، نسبت داده شده که ایشان را با زهر، به
شهادت رسانده‌اند.
در باره گزارش‌های یاد شده، چند نکته قابل توجّه است:
۱. گزارش صاحب بن عبّاد و نجاشی، معتبر و مربوط به
قرن چهارم و پنجم هجری است. بنا بر این در تعارض با گزارش‌های متأخّر، بر آنها تقدّم دارد.
۲. گزارش‌های یاد شده نشان می‌دهند که ظاهراً تا قرن پنجم هجری، موضوع شهادت حضرت عبد العظیم مطرح نبوده است، و گرنه در این گزارش‌ها به آن اشاره می‌شد.
۳. در صورتی که بتوانیم بر گزارش کتاب الشجرة المبارکة اعتماد کنیم، جمع میان این گزارش و گزارش مشجرات ابن معیّه و نیز گزارش منابع معتبر یاد شده، این است که ایشان در اثر مسموم شدن، بیمار شده و به
شهادت رسیده است.
۴. با عنایت به پیشینه خانوادگی حضرت عبد العظیم (علیه‌السّلام) و
قیام علویان در طبرستان، در صورتی که زمام‌داران فاسد
بنی‌عبّاس از مخفی‌گاه ایشان در ری آگاه می‌شدند، قطعاً ایشان را به شهادت می‌رساندند، و بعید نیست در اثر کثرت رفت و آمد با ایشان در مدّت حضورشان در ری، به این موضوع پی برده باشند.
۵. تشبیه زیارت حضرت عبد العظیم (علیه‌السّلام) به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) می‌تواند قرینه‌ای بر شهادت ایشان باشد.
بنا بر این، هر چند دلیل قاطعی بر شهادت حضرت عبد العظیم (علیه‌السّلام) در دست نیست، لیکن دلیل محکمی بر نفی شهادت ایشان نیز وجود ندارد؛ بلکه با توجّه به نکته سوم، چهارم و پنجم، پذیرفتن اصل شهادت ایشان بعید نیست.
(۱) کتاب
الشجرة المبارکة، از منشورات
کتابخانه آیة‌اللَّه مرعشی: گفتنی است که هر چند برخی به استناد یاد نکردن
فخر رازی از این کتاب در سیاهه آثارش، در انتساب این کتاب به وی تردید کرده‌اند، لیکن نسخه‌های خطّی کتاب، در انتساب آن به فخر رازی، صراحت دارند و متن آن نیز نشان می‌دهد که مؤلّف، دانشمندی کاملاً آگاه به انساب خاندان رسالت بوده است و به همین دلیل، نسب‌شناسان، آن را در شمار منابع معتبر
علم انساب یاد می‌کنند.
(۲) گفتنی است که بسیاری از گزارش‌های این کتاب (المنتخب، طریحی)، ضعیف و نادرست‌اند و لذا منفردات آن، قابل اعتماد نیستند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «سبب وفات حضرت عبدالعظیم» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۹/۵.
