سایه‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: یمین ، شمائل، سایه‌ها،
سجده ، نشانه، عظمت.
پرسش: در آیه ۴۸ سوره نحل
آمده:«
أَوَ لَمْ یَرَوْا إِلی مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شیْءٍ یَتَفَیَّؤُا ظِلَلُهُ عَنِ الْیَمِینِ وَ الشمَائلِ سجَّداً لِّلَّهِ وَ هُمْ دَخِرُونَ ». در مورد اینکه چرا «شمائل» به‌صورت جمع آمده، در‌حالی‌که «یمین» مفرد است، در تفسیرهای المیزان، نمونه و فیض الاسلام جست‌و‌جو کردم و توضیحاتشان برایم مبهم بود و هیچ‌کدام را متوجه نشدم. اگر می‌شود با بیانی ساده توضیح دهید که اصلاً منظور از «یمین» و «شمال» در این آیه چیست و چرا «شمال» جمع آمده؟
پاسخ: در این آیه خداوند حرکت سایه‌های اجسام در راست و چپ آنها را به‌عنوان نشانه‌ای از عظمت خود معرفی می‌کند و آنها را در حال سجده برای پروردگار و تواضع خضوع می‌داند.
بدون شک سایه‌های
اجسام نقش مؤثری در زندگی ما دارند که شاید بسیاری از آن غافل باشند و انگشت گذاردن
قرآن روی مسئله سایه‌ها برای توجه دادن به همین نکته است.
سایه‌ها با اینکه چیزی جز عدم
نور نیستند، اما فواید فراوانی دارند نظیر:
همان‌گونه که نور آفتاب و اشعه حیات‌بخش آن مایه زندگی و رشد و نمو موجودات است،
سایه‌ها نیز برای تعدیل تابش اشعه نور، نقش حیاتی دارند، تابش یک نواخت
آفتاب آن‌هم در یک مدت طولانی، همه چیز را پژمرده می‌کند و می‌سوزاند؛ ولی نوازش متناوب سایه‌ها آن را در حد متعادل و مؤثری نگاه می‌دارد.
برخلاف تصور عمومی تنها نور سبب
رؤیت اشیا نیست؛ بلکه همواره باید نور با سایه‌ها و نیم‌سایه‌ها توام گردد، تا مشاهده
اشیا تحقق پذیرد؛ به تعبیر دیگر اگر در اطراف موجودی نور یکسان بتابد، به‌طوری که هیچ‌گونه سایه و نیم‌سایه‌ای نداشته باشد، هرگز چنین اشیایی که غرق در نورند، مشاهده نخواهند شد.
یعنی همانطور که در تاریکی مطلق چیزی قابل مشاهده نیست، در نور مطلق نیز چیزی قابل رؤیت نمی‌باشد؛ بلکه دیدن اشیا از آمیختن نور و
ظلمت (نور و سایه‌ها) امکان‌پذیر می‌شود؛ به این ترتیب، سایه‌ها نقش بسیار مؤثری در
مشاهده و تشخیص و شناخت اشیا از یکدیگر دارند (دقت کنید).
اما اینکه چرا در این
آیه یمین (راست) به‌صورت مفرد و شمائل (جمع" شمال" به معنای چپ) به‌صورت جمع آمده است، مفسران در بیان علت آن نظریه‌هایی دارند که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:
این تفاوت تعبیر ممکن است به‌خاطر آن باشد که سایه در آغاز صبح (برای کسانی که متوجه نقطه جنوب هستند) در طرف راست می‌افتد، سپس دائماً به طرف چپ حرکت می‌کند تا به هنگام
غروب که در افق
مشرق محو می‌گردد؛
پس برای طرف چپ کثرت سایه‌ها معنا دارد.
یمین گرچه مفرد است، ولی گاهی از آن
اراده جمع می‌شود و در اینجا منظور جمع است.
بعضی گفته‌اند: اینکه خداوند لفظ یمین را به‌صورت مفرد آورده (گرچه مراد از آن جمع است)، به‌خاطر خلاصه و مختصر کردن لفظ بوده و "یمین" به لفظ "شئ" برمیگردد که مفرد است؛ اما "شمائل" به معنای "شئ" برمیگردد که جمع است؛ زیرا از لفظ "شئ" جمع اراده شده است".
مفرد آوردن «یمین» و جمع آوردن «شمائل» برای اشاره بر این معناست که یمین (راست) در معنای یکی است؛ در‌حالی‌که جهت شمال زیاد است؛ زیرا یمین معنوی هر چیزی همان جهت الاهی آن است و شمال هر چیزی جهات خلقی آن است و کثرت وجهه اهی در وحدت منطوی است و
وحدت وجهه خلقی آن فانی در کثرت است.
پایگاه اسلام کوئست.
