ریا و اخلاص در آیات و روایات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ریا،
اخلاص در عمل،
اسلام.
پرسش: ریا وانواع آن و اخلاص در عمل را به کمک
آیات و
روایات توضیح دهید؟
پاسخ: در ادامه به اخلاص و اقسام ریا در آیات و روایات اشاره می شود.
ریا و
ظاهرسازی، یا در اصل
اعتقاد به
ایمان، و یا در
عبادات (
واجبات و
مستحبّات) یا در وصف عبادت است، مثل آن که اگر شخص تنها باشد،
نماز را تندتر و سبک بخواند، ولی در نزد
مردم رکوع و
سجود را طول دهد و
قرائت و
اذکار را با دقّت ادا کند و یا در مجلس
عزا گریه کند ولی در تنهایی این چنین نباشد و تمام اقسام آن
شرعاً حرام و
گناه کبیره و ناپسند و سبب بطلان عبادت است.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: (فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛
هر کس
امید دیدار
پروردگار خویش را دارد، باید
کار شایسته و خیر کند و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک قرار ندهد.
و در
حدیث نبوی است که ریا،
شرک اصغر است؛
و درمان آن این است که
مؤمن باید توجه کند که مقدم داشتن
رضایت مردم بر رضایت خدای متعال ـ که هر چه نعمت داریم از آن اوست ـ
حماقت است و کسب اعتبار و شخصیت و
عزّت در نزد مردم امری احتمالی است، ولی باطل شدن عبادت به ریا مسلّم و قطعی است.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله)می‌فرماید: یقول الله تعالی من عمل لی عملا و اشرک فهو له کله و انا منه بریء
؛ خدای تعالی می‌فرماید اگر در عبادت و عملی برای من شریک قرار دادی پس تمام آن عمل را به شریکم واگذار می‌کنم و من از آن چیزی نمی‌خواهم.
مکن هرگز به طاعت
خودنمایی بران زین خانه
نفس خودنما را
مرحوم نراقی در
جامع السعادات می‌فرماید: ریا گاهی آشکار و واضح و گاهی مخفی و پنهان است.
ریای آشکار آن است که انسان عملی را بدون قصد
ثواب در
آخرت، و فقط به خاطر خوشایند مردم و
تمجید و تعریف از او انجام دهد.
ولی
ریای خفی عملی است که برای
خدا انجام می‌دهد و به قصد ثواب ولی در خلوت و تنهایی از آن کم می‌گذارد، و در حضور دیگران بیش‌تر و با اهمیّت‌تر انجام می‌دهد و
خوشحال می‌شود که اگر مردم بفهمند او این عمل را انجام داده است، مثل
نماز شب، یا
صدقه دادن و یا کارهای خیر دیگر، به جهت کسب
منزلت و
احترام در نزد مردم و... خوشحال می‌شود. می‌فرماید شکّی نیست که این رفتار هم از شایبه‌ی ریا خالی نیست و باید سعی کنیم که این فکر را هم از خودمان دور کنیم و عمل را خالصاً مخلصاً للّه انجام دهیم و به هیچ احدی غیر از خدا کار نداشته باشیم.
ضد ریا، اخلاص است که مقامی رفیع و از صفات مقربیّن است و تحصیل آن بسیار مشکل و بالاترین ملکات حسنه است و قبولی تمام اعمال بستگی به آن دارد.
در آیه‌ی کریمه،
شیطان بدبخت گفت: (فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلاّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمخْلَصِینَ)؛
قسم به عزّت خدا، جمیع
بندگان را گمراه می‌کنم، مگر بندگان با
اخلاص را.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: (وَ ما أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اللّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ)؛
و مأمور نشدند، جز آن که خدا را بپرستند، در حالی که
دین را برای او خالص و پاک کنند. (فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛
هر کس امید دیدار پروردگار خویش را دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و در عبادت پروردگار خود، هیچ احدی را شریک نکند.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: ما من عبد یخلص العمل للّه تعالی اربعین یوماً الاّ ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه
؛ هیچ بنده‌ای نیست که چهل روز عمل را با اخلاص فقط برای خدا انجام دهد، مگر آن که چشمه‌های
حکمت و
دانش از دل او بر
زبانش جاری می‌شود.
هم چنین
امام صادق(علیه‌السلام) در این قول خدای تعالی که می‌فرماید: لیبلُوکُم اَیّکُم احسن عملا؛ خدا شما را خلق فرمود تا شما را بیازماید که کدام یک
عمل نیک دارید، فرمود: امر خدا زیادی عمل نیست، بلکه مقصود کردار درست است، یعنی
ترس از خدا و
نیّت صادق. ارزش عمل، بستگی به نیّت خالص و قربةالی الله دارد.
اندیشه قم.
