ختم قرآن در یک شب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ختم قرآن، عبادات، شب، تدبر در قرآن، ترتیل.
پرسش: منظور از روایاتی که دلالت بر
ختم قرآن در یک شب می‌کند، چیست؟ (
امام حسین (علیهالسلام) در نامه‌ای به یکی از یارانش، قبل از واقعه
کربلا می‌نویسد: «تو همان کسی هستی که هر شب یک بار قرآن را ختم می‌کردی». مگر می‌توان هر شب یک دور قرآن را خواند؟).
پاسخ: از اصحاب امام حسین (علیهالسلام) کسی که در هر شب یک ختم قرآن می‌نموده،
بریر بن خضیر است،
اما با جست‌وجویی که در منابع روایی انجام پذیرفت؛ به روایتی با کیفیتی که در پرسش آمده دست نیافتیم.
از اصحاب امام حسین (علیهالسلام) کسی که در هر شب یک ختم قرآن می‌نموده،
بریر بن خضیر است؛
اما با جست‌وجویی که در منابع روایی انجام پذیرفت؛ به روایتی با کیفیتی که در پرسش آمده دست نیافتیم.
روایاتی که درباره چگونگی ختم قرآن کریم به ما رسیده دو دسته است که در برخی از آنان یک ختم قرآن و حتی بیش از آن در یک شب به
چشم می‌آید و در
روایات دیگری از سریع خواندن قرآن نهی شده و سفارش به خواندن با ترتیل و تدبر در معانی آن شده است.
یک نمونه از روایات دسته اول:
علی بن مُغیره از
حضرت امام کاظم (علیهالسلام) پرسید: پدر من از جد شما پرسیده از ختم قرآن در هر شب؟ و جدّ شما فرموده بود: هر شب یک ختم انجام می‌داده است، و از او پرسیده بود: در
ماه رمضان هم یک ختم انجام می‌داد؟ جدّ شما فرموده بود: و در ماه رمضان نیز چنین می‌کرد، پدرم به ایشان فرمود: آرى! هر چه توانایى داشته باشم، بخوانم؟ و پدرم چنین بود که چهل بار قرآن را در ماه رمضان ختم می‌کرد و من نیز پس از پدرم ـ به همین اندازه‌ها ـ ختم می‌کنم گاهى بیشتر و گاهى کمتر به اندازه فراغت و شغلم و به اندازه نشاط و کسالتم، و چون روز
عید فطر شود، یک ختم آن را هدیه
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) کنم، و یکى را هدیه
علی (علیهالسلام) و یکى را هدیه
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و هم‌چنین براى هر یک از
ائمه (علیهم‌السلام) تا برسد به شما که براى هر یک، ختم قرآنی
هدیه کنم و تا به این حال رسیده‌ام چنین کرده‌ام، براى من در برابر این
عمل چه پاداشى هست؟ امام کاظم (علیهالسلام) فرمود: «پاداشت این است که
روز قیامت با ایشان باشى، گفتم: اللَّه اکبر! این است پاداش من؟ تا سه بار فرمود: آرى».
دسته دوم از روایات که خواندن قرآن با
ترتیل و
تفکر و تدبر در آیات آن توصیه شده است و با سریع خوانی تناسب ندارد:
علی بن أبی‌حمزه گوید: خدمت
حضرت امام صادق (علیهالسلام) رفتم پس ابوبصیر از آن‌حضرت پرسید: قربانت شوم، در ماه رمضان همه قرآن را در یک شب بخوانم؟
امام (علیهالسلام) فرمود: «نه»، ابوبصیر گفت: در دو شب؟ امام (علیهالسلام) فرمود: «نه»،
ابوبصیر پرسید: در سه شب؟ فرمود: «آرى بخوان» و با دست خود اشاره فرمود. (علامه مجلسى (رحمة‌الله‌علیه) گوید: گویا اشاره فرمود که خاموش باش).
سپس فرمود: «اى ابامحمد! براى ماه رمضان حقى و حرمتى است که ماه‌هاى دیگر مانند آن نیستند (یعنى اجازه‌ات دادم در سه شب بخوانى به خاطر حرمت ماه رمضان و امتیازش نسبت به ماه‌هاى دیگر) و
اصحاب حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قرآن را در یک ماه یا کمتر می‌خواندند، و هر آینه
قرآن با سرعت و شتاب خوانده نشود، و باید هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود، و از آیه‌اى که در آن نام
بهشت برده شده است، سریع گذر نکن و آن‌جا بایست، و از خداى عز و جل بهشت را بخواه، و چون به آیه‌اى که در آن ذکر
دوزخ است رسیدی نیز، نزد آن توقف کرده و از دوزخ به خدا پناه ببر».
اکنون یا باید روایات دسته اول را مورد تردید قرار داد و یا آن‌که ختم قرآن را به معنای دیگری گرفت؛ مثلاً ختم هر بخشی از قرآن مجازاً ختم قرآن به شمار آید، که این
روایت آن را تأیید می‌کند:
عَنْ حُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیهالسلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ فِی کَمْ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ- فَقَالَ اقْرَأْهُ أَخْمَاساً اقْرَأْهُ أَسْبَاعاً أَمَا إِنَّ عِنْدِی مُصْحَفاً مُجَزَّأً أَرْبَعَةَ عَشَرَ جُزْءاً. حسین بن خالد گوید: از حضرت صادق (علیهالسلام) پرسیدم: در چه مقدار از زمان ـ و در چند روز ـ قرآن را بخوانم؟ امام (علیهالسلام) فرمود: «آن را در پنج قسمت بخوان (یعنى پنج روز و هر روز شش جزء) یا در هفت بخش (یعنى هفت روز، هر روز چهار جزء و اندی) و نزد من قرآنى چهارده قسمتی است».
به عبارتی قرآن در گذشته به صورت چند مجلد بوده و ختم هر مجلد، مجازاً ختم قرآن به شمار می‌آمد .
گفتنی است، این احتمال نیز بعید نیست که اگرچه از نظر عقلی خواندن یک ختم قرآن در یک شب بعید نیست، اما حساب اولیای الهی از افراد معمولی جداست و ممکن است آنان براساس توانایی که
خداوند به آنان داده است، با رعایت تمام آداب بتوانند این کار را انجام دهند؛ چنان‌چه نقل شده
امام علی (علیهالسلام) در یک شبانه‌روز هزار رکعت
نماز نافله خوانده‌اند؛ اما با توجه به روایاتی که توصیه به
تدبر در قرآن و خواندن با ترتیل شده است؛ افراد در مقدار خواندن قرآن حال خود را در نظر گیرند و هر کس به مقدار قدرت خود قرآن را بخواند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ختم قرآن در یک شب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۵.
