حکم درگوشی صحبت کردن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
آیه،
سوره مجادله،
نجوا، صحبت درگوشی.
پرسش: با آن‌که از قرآن می‌توان برداشت کرد که «سخن درگوشی» در مواردی ارزشمند و در مواردی ناپسند است، پس چرا در آیه ۱۰ سوره مجادله، «نجوا» به صورت مطلق، رفتاری شیطانی معرفی می‌شود؟!
پاسخ اجمالی: طبق آموزه‌های دینی، سخن گفتن اختصاصی در میان جمع اگر بخاطر هدف مهمی نباشد پسندیده نیست؛ زیرا این کار نفر سوم را غمگین می‌کند و نوعی بی‌اعتنایی یا بی‌اعتمادی نسبت به دیگران محسوب می‌شود و در مواردی این باور را در میان دیگران ایجاد می‌کند که شاید نجواکنندگان در مورد آنان سخن می‌گویند.
در گوشی سخن گفتن از نظر
فقه اسلامی بر اساس اختلاف شرایط، احکام مختلفی دارد؛ گاه
حرام است و گاه نیز در صورت لزوم
واجب می‌شود.
«نجوا» و «نجات» در اصل به معنای مکان بلندی است که به جهت ارتفاعش از مناطق اطراف خود جدا شده باشد.
از آن‌جا که هرگاه انسان بخواهد دیگری بر سخنانش آگاه نشود به نقطه‌ای می‌رود که از دیگران جدا باشد، به سخنان درگوشی نیز «نجوا» گفته‌اند، و یا از این نظر که نجوا کننده می‌خواهد اسرار خود را از این‌که در دسترس دیگران قرار گیرد «نجات» بخشد.
در همین راستا گفته شده است که نجوا در اصل به معنای دوری‌گزیدن است. گویی نجوا کنندگان خود را از مردم دور می‌کنند و از آن‌رو که «نجوه» به معنای مکان مرتفعی است که سیل به آن نمی‌رسد. گویی نجوا کنندگان سخن خویش را به محلی بالا می‌برند که کسی که غیر از خودشان به آن‌جا نمی‌رسد.
البته زجاج معتقد است: نجوای در کلام آن است که دو نفر یا بیشتر به تنهایی به سخنی مشغول شده (و دیگران را در آن شریک نگردانند)، خواه سخنشان درگوشی باشد یا آشکارا.
طبق این معنا در نجوا، درگوشی بودن لازم نیست، بلکه نجوا سخنی است که دور از اغیار باشد.
به‌هر‌حال، بر اساس آموزه‌های دینی اساساً سخن گفتن اختصاصی در میان جمع کار پسندیده‌ای و اخلاقی نیست؛ چرا که در روایات از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است: هنگامی که سه نفر باشید دو نفر از شما جدای از شخص سوم به نجوا نپردازد؛ زیرا این کار نفر سوم را غمگین می‌کند.
لذا اصولاً هرگاه هدف مهمی در کار نباشد، نجوا کردن کار پسندیده‌ای نیست، و بر خلاف آداب مجلس است؛ زیرا نوعی بی‌اعتنایی، یا بی‌اعتمادی نسبت به دیگران محسوب می‌شود و در مواردی این باور را در میان دیگران ایجاد می‌کند که شاید نجواکنندگان در مورد آنان سخن می‌گویند.
گفتنی است که نجوا و سخنان درگوشی از نظر فقه اسلامی بر اساس اختلاف شرایط، احکام مختلفی دارد؛ یعنی گاه حرام است و آن در صورتی است که موجب اذیت و آزار و هتک حیثیت مسلمانی گردد. همان‌گونه که در آیه ۱۰ سوره مجادله آمده است: «اِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذینَ آمَنُوا؛
چنین نجوایی نجوای شیطانی است که هدفش غمگین ساختن مؤمنان است.»
در برخی از مواقع اما، نجوا حکم وجوب به خود می‌گیرد، و آن در صورتی است که مسئله سرّی لازمی وجود داشته باشد که افشای آن خطرناک، و نگفتن آن نیز موجب تضییع حق و یا خطری برای
اسلام و
مسلمانان است.
نجوا البته گاه متصف به استحباب هم می‌شود و آن در جایی است که انسان برای انجام کارهای نیک به آن اقدام کند. این‌گونه است حکم
کراهت و
اباحه.
بنابر‌این، با توجه به آنچه بیان شد، نجوا ظرفیت احکام مختلف را دارد، اما اگر به جهت مصالح مهمی نباشد به خودی خود مورد سفارش نیست و آنچه در آیه ۱۰ سوره مجادله آمده است که نجوا از کارهای
شیطان است، «النجوی» با الف و لام عهد ذکر شده است که معنایش آن است که آن نجوای آزاردهنده و آسیب‌رساننده‌ای که در ذهن ما و شما است، رفتاری شیطانی است و بر این اساس تنها ناظر به مواردی است که موجب اذیت و آزار و هتک حیثیت مسلمانی شده و یا آسیبی به جامعه اسلامی وارد کند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حکم درگوشی صحبت کردن» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۱۷.
