مسلم بن عقیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نهضت حسینی،
امام حسین (علیه‌السّلام)،
عقیل،
ابوطالب (علیه‌السلام)،
حارث بن زیاد،
محبت،
کربلا.
پرسش: مسلم بن عقیل (علیه‌السّلام) کیست؟
پاسخ:
مسلم بن عقیل (علیه‌السلام)، یکی از درخشان‌ترین چهره‌های
نهضت حسینی بود که برای ارزیابی زمینه قیام، از سوی
امام حسین (علیه‌السّلام) به
کوفه اعزام شد. کنیه مسلم، ابوداوود و لقبش، محدّث بوده است. وی به
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شباهت داشت و شجاع‌ترین فرزند
عقیل بن ابیطالب، شمرده می‌شد.
او زمان رسول خدا (صلی‌الله‌وعلیه‌وآله) را درک نکرد، زیرا هنگام شهادت (سال ۶۰ هجری) سن آن‌جناب بیش از ۴۰ سال نبود یعنی از زمان رحلت پیامبر عظیم الشأن اسلام تا سال ۶۰ هجری، ۵۰ سال گذشته
و بر این اساس او ده سال بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌وعلیه‌وآله) متولد شده بود.
مادر مسلم (علیه‌السلام)، کنیزی به نام خلیله (یا حلیله) حُلَیَّه، از اسیران شام بوده است که پدرش عقیل، او را خریده بود. بر پایه گزارش
طبری،
مسلم (علیه‌السّلام) در کوفه متولّد شده است. این گزارش، در کنار گزارش‌های دیگر که وی را از
یاران امام علی (علیه‌السّلام) و در
جنگ صِفّین، از فرماندهان جناح راست پیاده نظام لشکر ایشان شمرده‌اند، حاکی از آن است که عقیل، سال‌ها قبل از آمدن امام علی (علیه‌السّلام) به کوفه، در این شهر، زندگی می‌کرده است و شاید یکی از عللی که امام حسین (علیه‌السلام)، مسلم را به نمایندگی از جانب خود به کوفه اعزام کرد، آشنایی او با مردم آن شهر باشد.
عقیل برادر حضرت علی (علیه‌السلام) و دومین فرزند
ابوطالب (علیه‌السلام) است.
از این‌جهت، او با یک واسطه از تربیت ابوطالب و همسرش
فاطمه بنت اسد برخوردار گردید.
مسلم، داماد امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) بود و نام همسرش در برخی منابع، رُقَیّه و در برخی دیگر، اُمّ‌کلثوم، گزارش شده است که احتمالاً کنیه رقیّه باشد.
وی، دو فرزند به نامهای عبداللّه و علی داشت که عبداللّه، در
کربلا به شهادت رسید. فرزندان دیگری نیز از وی، گزارش شده است. «درباره
طفلان مسلم»
به هر حال، تصریح شده که نسلی از وی، باقی نمانده است. چند تن از برادران مسلم (علیه‌السّلام) در کربلا حضور داشته‌اند و به شهادت رسیده‌اند.
فرزندان او عبارت اند از:
۱و ۲. عبدالله و علی که از «رقیه» به دنیا آمدند. ۳. مسلم بن مسلم که مادرش از بنی‌عامر بود. ۴. عبدالله که مادرش ام‌ولد بود. ۵. محمد. ۶. ابراهیم.
همه‌ی پسران او در سرزمین کربلا شهید شدند، مگر دو فرزند که به نامهای محمد و ابراهیم. این دو پس از تحمل یک سال زندان فرار کردند، اما پس از مدتی دستگیر و به دست یکی از ستم‌کاران به نام
حارث بن زیاد به شهادت رسیدند.
«نام مادر محمد را ذکر نکرده و اسمی از برادر محمد؛ یعنی ابراهیم نبرده، در حالی که شهادت ابراهیم به همراه محمد مشهور است»
از این‌رو از نسل حضرت مسلم فرزندی باقی نماند.
جناب مسلم زمان و عصر سه امام را درک کرده است:
او در این زمان افتخار دامادی آن حضرت (علیه‌السلام) را پیدا کرد و با دخترش به نام «رقیه»
ازدواج کرد که به این وسیله به
تربیت در دانشگاه علوی نزدیک‌تر شد.
به نقل مورخان در زمان
حکومت امیر المؤمنین (علیه‌السلام) (بین سال ۳۶ تا ۴۰) از جانب آن امام متصدی برخی از منصب‌های نظامی در لشکر بوده، از جمله در جنگ صفین وقتی که امیر مؤمنان لشکر خود را صف‌آرایی می‌کرد،
امام حسن و
امام حسین (علیه‌السلام)،
عبدالله بن جعفر و مسلم بن عقیل را بر جناح راست سپاه خویش مأمور کرد.
او در این زمان نیز در مسیر حق بود و از با وفاترین یاران و از خواص اصحاب امام حسن (علیه‌السلام) به حساب می آمد.
مسلم بن عقیل دست از
محبت و حمایت از امام (علیه‌السلام) بر نداشت و به افتخار پیشاهنگی نهضت کربلا نائل آمد و اولین شهید کاروان امام حسین محسوب گردید. او به همراه ۸ نفر از برادرانش، جان خود را در راه امام حسین (علیه‌السلام)
ایثار کردند.
اولین اقدام امام حسین (علیه‌السلام) فرستادن مسلم به کوفه بود، مسلم پس از رفتن از
مکه در نیمه
ماه رمضان سال شصت هجری به مدینه و از آنجا به سمت
عراق، حرکت کرد و پنجم شوّال به کوفه رسید و در منزل مختار اقامت نمود.
پس از ورود مسلم حدود هجده هزار با او
بیعت کردند تا این‌که حاکم کوفه برکنار و
عبیدالله بن زیاد به جای او برگزیده شد.
عبیدالله با
تهدید و
تطمیع مردم، سران قبایل را از کنار او پراکنده ساخت، وی پس از دستگیریِ
هانی، در هشتم
ذی‌حجّه قیام کرد و زمانی که مسلم تنها شد و عبیدالله به تنهایی او پی برد، سپاهی را برای دستگیری وی عازم کرد. این در حالی بود که مسلم در خانه زنی به نام طوعه پناهنده شده بود.
وقتی صدای سربازان عبیدالله بن زیاد به گوش او رسید، خود را برای نبرد آماده کرد، و چون بر سپاه دشمن ضرباتی زیادی وارد کرد. آنان از راه مکر وارد عمل شدند و مسلم هم چون رمقی برای ادامه مبارزه نداشت به ناچار خود را تسلیم کرد.
او را نزد عبیدالله بردند، پس از گفتگوی تند و صریح میان آن دو، عبیدالله دستور داد که او را بالای دار الاماره بردند تا شخصی که به دست او زخمی شده بود، او را گردن بزند، و همو بود که فرمان عبیدالله را اجرا کرد.
همان‌طور که بیان شد او فرزند کسی است که دست‌پروردۀ شخصی مانند ابوطالب است و خود افتخار دامادی امیر مؤمنان را دارد که تأثیر این دو در تربیت و بالندگی انسان قابل انکار نیست.
رسول خدا به
علی (علیه‌السلام) فرمودند: فرزند او (عقیل) کشته راه محبت فرزند تو خواهد شد. چشم مؤمنان بر او اشک می‌ریزد و فرشتگان مقرب بر او درود می فرستند.
امام حسین (علیه‌السلام) در نامهای که برای کوفیان می‌فرستد می‌نویسد که:
قد بعثت الیکم اخی و ابن عمّی و ثقتی من اهل بیتی؛ یعنی: کسی را به سوی شما می‌فرستم که برادر، پسر عمو و مورد اطمینان از اهل بیتم محسوب می‌شود.
در این کلام امام معصوم (علیه‌السلام) افتخاراتی برای حضرت مسلم وجود دارد که عبارت اند از:
۱. برادر: حضرت به او نسبت برادری می‌دهد در حالی که برادر نسبی آن حضرت نبود اما آن‌چنان وفادار بود که لقب برادری امام حسین (علیه‌السلام) را شایسته خود نمود.
۲. مورد اطمینان: اگر امام در حق مسلم فقط همین یک جمله را می‌فرمود برای اثبات فضیلت وی کافی بود.
۳. اهل بیت من: این کلام همانند کلام رسول خدا (صلی‌الله‌وعلیه‌وآله) دربارۀ
سلمان فارسی است.
در زیارت‌نامه‌ی مسلم بن عقیل به فضایل بسیاری اشاره شده که شاید مهم ترین آن این جمله است:
السلام علیک ایّها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمؤمنین و الحسن و الحسین علیهم السلام؛ یعنی: درود بر تو ای بنده شایسته و فرمانبردار خداوند و فرستاده‌اش و امیرمؤمنان و حسن و حسین (علیهم‌السلام).
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مسلم بن عقیل» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۰. اسلام کوئیست.
