حروف مقطعه قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حروف مقطعه.
پرسش: در ابتدای بسیاری از سوره‌ها حروفی شبیه "الم" (حروف مقطعه) هست که حتی مفسران معنای آن را نمی‌دانند. کتابی که راهنمای بشر برای همهُ زمان‌ها است، چرا باید حاوی کلمات مرموز باشد. این کلمات چه گره‌ای از زندگی بشر امروزه حل می‌کند. خدا که نباید حرف بیهوده بزند.
پاسخ: پیش از پرداختن به پاسخی مناسب به این پرسش، نخست دو نظریه‌ای که در رابطه با حروف مقطعه
قرآن مطرح شده بیان می‌کنیم.
پیرامون
حروف مقطعه قرآن سخنان زیادی گفته شده است،
از میان سخنان مفسرانی که در این راستا سخن گفته‌اند، بیاناتی از
علامه طباطبایی سپس دیدگاه مفسر دیگری را بیان می‌نماییم؛ سپس نتیجه می‌گیریم.
علامه (ره) می‌گوید:در بیست و نه سوره از قرآن حروف مقطعه آمده که بعضی با یک حرف شروع شده؛ مانند سوره" ص" و" ق" و" ن". بعضی دیگر با دو حرف؛ نظیر" طه" و" طس"، و" یس" و" حم" و بعضی دیگر با سه حرف؛ مانند" الم" و" الر" و" طسم" و بعضی دیگر با چهار حرف؛ مثل" المص" و" المر" و بعضی هم با پنج حرف چون سوره" کهیعص" و" حمعسق".
از سوی دیگر این حروف هم (از نظر تعداد کاربرد) با یک‌دیگر تفاوت دارند، بعضی از آنها تنها در یک‌جا آمده؛ مانند" ن" و بعضی دیگر در آغاز چند
سوره آمده؛ مانند" الم"، و" الر" و" طس" و" حم".
با در نظر گرفتن این دو نکته اگر کمی در سوره‌هایی که حروف
مقطعه سرآغاز آنها یکی است؛ مانند" الم"،" المر"، دقت کنیم، خواهیم دید که آن سوره‌ها از نظر مضمون نیز به هم شباهت دارند و سیاقشان یکی است؛ به‌طوری که شباهت بین آنها در سایر سوره‌ها دیده نمی‌شود.
شباهتی که در آیات اول بیشتر این سوره‌ها مشاهده می‌شود بر این معنا تأکید می‌کند؛ مثلاً در سوره‌های" حم" آیه اول آن با عبارت"
تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ " است، یا عبارتی دیگر که این معنا را می‌رساند و نظیر آن آیه‌های اول سوره‌هایی است که با" الر" افتتاح شده که فرموده:"
تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ " و یا عبارتی در همین معنا و نیز نظیر این در سوره‌هایی که با" طس" شروع می‌شود و یا سوره‌هایی که با" الم" آغاز گشته، که در بیشتر آنها نبودن ریب و
شک در کتاب به میان آمده و یا عبارتی که همین معنا را می‌رساند.
با در نظر گرفتن این شباهت‌ها ممکن است آدمی حدس بزند که بین این حروف و مضامین سوره‌ای که با این حروف آغاز شده ارتباط خاصی باشد، مؤید این حدس آن است که می‌بینیم
سوره اعراف که با" المص" آغاز شده، مطالبی را که در سوره‌های" الم" و سوره" صاد" هست در خود جمع کرده و نیز می‌بینیم سوره رعد که با حروف" المر" افتتاح شده، مطالب هر دو قسم سوره‌های" الم" و" المر" را دارد.
از این‌جا استفاده می‌شود که این حروف رموزی هستند بین خدای تعالی و
پیامبر ش که معنای آنها از ما پنهان است و فهم عادی ما راهی به درک آنها ندارد؛ مگر به همین مقدار که حدس بزنیم بین این حروف و مضامینی که در سوره‌های هر یک آمده ارتباط خاصی هست.
در ادامه بیان نکته‌ای که یکی از مفسران معاصر عرضه داشته خالی از لطف نیست.
چند سال قبل یکی از محققان مصری «دکتر رشاد» که ساکن امریکاست، درباره حروف مقطعه اوایل بعضی سوره‌ها به نکاتی دست یافته که آن را به‌وسیله دستگاه الکترونیکی به ثبوت رسانده است، او به این نتیجه رسیده است که حروف اوایل هر یک از این سوره‌ها رابطه‌ای دارد با حروفی که در
آیات همان سوره آمده است، سپس همین دریافت و نظر را با کوشش چند‌ساله و به‌وسیله دستگاه الکترونیکی به صورتی اثبات کرد و به این نتیجه رسید که مقدار حروفی که در هر یک از این ۲۹ سوره که با حروف مفرد یا مرکب آغاز شده بیش از دیگر حروفی است که در همان
سوره آمده است؛ بنا بر این کشف، معلوم می‌شود که بیش از اعجازی که در لغات خاص و ترکیب جمله‌ها و آیات در قرآن آمده، حروف آن هم با حساب و تناسب و نظمی خاص آورده شده که خود علاوه بر معانی و حقایق و محتوای آنها، جهتی از
اعجاز است.
این کشفیات بیان و اثبات بعضی از نظرهایی است که درباره
حروف مقطعه در اوایل سوره بقره ذکر شده که یکی از آنها همین نظر است که این حروف اشاره به اعجاز و تناسب حروف و کلمات آیات سوره‌ای است که در آغاز آن حروف مفرد و مرکب آمده است و شاید که این نظرها و کشف‌ها روزنه‌هایی باشد برای رسیدن و کشف حقایق برتر.
با توجه به مطالبی که بیان شده به چند نکته مهم دست می‌یابیم.
این حروف که در اصطلاح
علوم قرآنی به آن حروف مقطعه گفته می‌شود، حروف بیهوده نیست؛ زیرا فواید بسیاری برای آن بیان کردند و اگر به گفته خودتان هم مراجعه کنید از آن به حروف مرموز تعبیر کردید که گمان نمی‌کنیم اگر معنای مرموز را از شما بپرسند، در پاسخ بگویید بیهوده.
با بیانی که ما از مفسران عرضه داشتیم، معلوم می‌شود که این رمزی است بین خدا و رسولش ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ که البته ممکن است بشر به بعضی از رموز آن بتواند پی ببرد و در هر رمزی اسراری نهفته است که دیگران از آن بی‌خبرند که عدم اطلاع دیگران ار آن اسرار دلیل بر بیهوده بودن آن نیست.
اگر در یک کتابی هدایتگر که برای عموم نوشته شده چند نکته کلیدی هم برای خواص قرار داده شود، منافاتی با هدایتگری آن
کتاب ندارد.
این رموز گرچه شاید به‌طور مستقیم گره‌ای از مشکلات انسان‌های امروزی را باز نکند، اما همان‌طور که گفتیم با توجه به این‌که این حروف رمزی بین خدا و رسولش است، چه‌بسا پیامبر با بهره‌گیری از این رموز بهتر از عهده
راهنمایی بشر برآید و گره‌ای از مشکلات گمراهی بشر را حل نماید.
علاوه بر همه این مواردی که بیان شد، بحث از حروف مقطعه و نظیر این، از مباحث درون دینی است؛ یعنی زمانی به این مباحث پرداخته می‌شود که از بحث خدا و
نبوت و... فارغ شده باشیم؛ از‌این‌رو وقتی ما خدا را با اوصاف نیک و
حکمت شناختیم و معلوم شد که خداوند کار
عبث و بیهوده انجام نمی‌دهد.
اگر موردی نظیر استعمال
حروف مقطعه پیدا شد که ما (بر فرض) دلیل و سرّ آن را پیدا نکردیم، باز با همان پاسخ اجمالی (
حکیم بودن خداوند) به این نتیجه می‌رسیم که آن کار بیهوده نیست.
پایگاه اسلام کوئست.
