جابر بن حیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جابر بن حیان.
پرسش: خلاصه از
تاریخ زندگی جابر بن حیان و محل دفنش را بیان کنید.
پاسخ:
او ابوعبدالله یا ابوموسی جابر بن عبدالله طرسوسی کوفی معروف به صوفی است.
ابن ندیم در کتاب
الفهرست، کنیه‌اش را ابوعبدالله ذکر می‌کند.
ابن ندیم می‌گوید: رازی، در کتاب‌هایش که در صنعت نوشته است از جابر بن حیان با عنوان «استاد ما ابوموسی جابر بن حیان» نام می‌برد. همو در جایی دیگر در
الفهرست از وی به ابوموسی یاد کرده است.
شاید منشأ این اختلافات از این‌جا باشد که جابر بن حیان دو فرزند به نام‌های عبدالله و موسی داشت.
درباره زادگاه و
تاریخ تولدش در میان مورخان اختلاف نظر وجود دارد.
گفته شده است اصل وی از خراسان است.
دکتر اهوانی در این باره وی می‌گوید: پدر جابر از قبیله «ازد» و شغلش در کوفه عطاری بود. هنگامی که از کوفه به خراسان مهاجرت کرد، جابر در خراسان تولد یافت. حاکم خراسان پدر جابر را به خاطر اتهام
شیعه بودن به شهادت رساند.
بنابراین طبق این نقل جابر بن حیان در طوس خراسان به
دنیا آمده و ایرانی و فارس است.
البته نقل‌های دیگری نیز وجود دارد که جابر از طرسوس، یا صابئی حران است.
مورخ آفریقایی (لیو آفریقایی) که در سال ۱۵۲۶ میلادی زندگی‌نامه شیمیدان‌های آفریقا را نوشته، می‌گوید: بزرگ شیمیدان‌ها جابر است که یونانی است که
اسلام را برگزیده. وی حدود یک قرن بعداز
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله زندگی می‌کرد.
نقل دیگری جابر بن حیان را به «اشبیلیه» نسبت می‌دهد؛ ولی جابر اشبیلی، جابر بن افلح بود که در قرن یازدهم در اشبیلیه زندگی می‌کرد و صاحب اثر در علم فلک و نجوم است.
همان‌گونه که درباره تاریخ زندگی،
اسم، زمان و مکان
زندگی جابر اختلاف نظر وجود دارد. همین‌طور درباره صنف
علم و تخصص و مذهبش نیز میان مورخان اختلاف است.
شیعه می‌گوید: جابر از بزرگان
تشیع است.
گروهی نیز بر آن‌اند که وی از فلاسفه است.
برخی متخصصان در صنعت طلا و نقره بر آن‌اند که ریاست گروه طلا و نقره‌کاران به او منتهی شد.
اما حقیقت آن است که جابر بن حیان از جهت سیاسی و مذهبی شیعی بود.
در بحث‌ها و مجادله از فلاسفه بود و از نظر علم تجربی جزو شیمیدان‌ها بود.
بدون تردید منابع و مصادر فراوان که در آنها نام جعفر ـ در زندگی و عصر جابر ـ آمده است،
امام جعفر صادق علیه‌السلام است. حاجی خلیفه از جابر با عنوان شاگرد امام صادق ـ علیه‌السلام ـ یاد می‌کند.
جابر بن حیان در سال ۱۶۰ هجری و به قولی در ۱۸۰ هجری از دنیا رفت.
دیدگاه علما درباره
جابر بن حیان چنین است:
علما درباره جابر با عنوان حکیم، ریاضیدان، فلیسوف، منجم، طبیب، منطقی، فلکی، نویسنده و دارای آثار فراوان در همه این علوم و علوم مختلف دیگر یاد کرده‌اند که بیانگر تیزهوشی، ذکاوت و همت بالای جابر بود.
احمد فؤاد اهوانی در یک مقاله طولانی که در نشریه «المجلة» در
مصر به چاپ رساند، درباره جابر می‌گوید: وی (جابر بن حیان) از مشهورترین عالمان عرب و اولین کسی بوده که قواعد علم تجربی را کشف و تثبیت کرد و اولین کسی است که آن را را
آشکار نمود و با این کارش خدمت بزرگی به علم به نحو عام و به
تمدن عرب به نحو خاص کرده است.
هم‌چنین دکتر محمد یحیی هاشمی در مقاله‌ای در جلد ده مجله ۳۳ جلدی عرفان نوشته آمده است: در طی مطالعات در آثار فراوان به جای مانده از جابر بن حیان در علم شیمی مشاهده می‌کنیم که به‌طور صریح اعتراف می‌کند که استاد این علم
امام صادق علیه‌السلام است.
این اطلاعات مختصر از زندگی یکی از بزرگان و دانشمندان
شیعه است؛ اگرچه برخی درباره او یا درباره آثار او و نیز همراهی و ارتباط او با امام صادق ـ علیه‌السلام ـ اشکال کرده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
