بیماری‌های فراگیر در عصر معصومین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اهل بیت،
بیماری‌های مسری.
پرسش: با توجه به شیوع بیماری واگیر کرونا در جهان، ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا در صدر اسلام و عصر اهل بیت (علیه‌السّلام) هم بیماری‌های مسری و فراگیر در جامعه اتفاق افتاده است؟
پاسخ اجمالی: در صدر اسلام و عصر اهل بیت (علیهم‌السّلام) نیز مانند همه دوره‌های حیات بشری بر اساس سنت‌الهی ابتلا در مواردی گرفتاری‌ها و بیماری‌های عمومی و فراگیر اتفاق افتاده است که از جمله بیماری
طاعون و
وبا در آن زمان چندین مرتبه فراگیر شده است. بعضی از احادیث که ائمه در پاسخ به سؤال مردم درباره طاعون و وبا و... فرموده‌اند، نیز ناظر به این مسئله است.
طاعون عمواس از مهم‌ترین و فراگیرترین بیماری‌هاست که در صدر اسلام اتفاق افتاده است.
یکی از سنت‌های الهی که همیشه ساری و جاری بوده است، «
سنت ابتلا» است که شکل عمومی آن بیشتر به وسیله نزول
بلاهای آسمانی و زمینی مانند
سیل و
زلزله و بیماری‌های فراگیر مانند طاعون وبا و...محقق شده است. این
سنت الهی که شامل همه انسان‌ها اعم از اهل ایمان و دیگران می‌شود، از آیه شریفه ۲۱۴
سوره بقره و آیات دیگر استفاده می‌شود.
مسلمانان صدر اسلام و عصر اهل‌بیت نیز از این سنت استثناء نبودند و در آن دوران نیز بلاها و ابتلاهای عمومی به صورت زلزله یا سیل یا بیماری‌های فراگیر اتفاق می‌افتاد چنانکه در آیه ۱۵۵ سوره بقره که می‌فرماید: «وَ بِشَی ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ اْلاَمْوالِ وَ اْلاَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصّابِرینَ؛
قطعاً همه شمارا با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان»
بیماری‌های فراگیر یکی از مصادیق ابتلائات الهی است که مسلمانان صدر اسلام و عصر اهل بیت (علیهم‌السّلام) نیز در دوره‌های مختلف با آن درگیر بوده‌اند.
یک مورد که تلفات و خسارت زیادی به دنبال داشت، بلیه طاعون است که سال ۱۸ هجری در دوران خلیفه دوم، منطقه
شام با آن درگیر شدند و عده زیادی از صحابه همچون
ابوعبیده جراح و
معاذ بن جبل و
یزید بن ابی‌سفیان و
شرحبیل بن حسنة و
حارث بن هشام بن مغیرة جان خود را از دست دادند.
این طاعون به دلیل آنکه نخستین بار در شهر عمواس در جایی میان
فلسطین و
رمله دیده شد، به اسم طاعون عمواس شهرت یافت، سپس به سراسر شام و برخی نقاط دیگر ازجمله
بصره گسترش یافت.
بنا بر گزارش منابع تاریخی تلفات انسانی طاعون عمواس به حدی بود که مانند آن دیده نشده بود و دشمن در مورد مسلمانان به طمع افتاد (که به بلاد اسلام حمله کنند) و قلوب مسلمانان بیمناک شد چراکه مرگ و میر زیاد شد و چندین ماه طول کشید.
مطابق نقلی در طاعون عمواس بیست و پنج هزار نفر جان دادند.
پیش از آن نیز در سال ششم هجری، در
مدائن بیماری طاعون فراگیر شد که از آن به عنوان
طاعون شیرویه یا
ادجرد یادشده است، اما به فراگیری و اهمیت طاعون عمواس نبوده است.
همچنین در سال ۶۹ نیز گزارشی از طاعون کشنده بخصوص در بصره وجود دارد که به اسم
طاعون جارف شهرت یافت، در آن فرزندانی از
انس بن مالک که عددشان بسیار بود، از بین رفتند. در همان سال
عبدالله بن عباس در
طائف از دنیا رفت.
بنا برگزارشی، طاعون‌های مشهور و بزرگ پنج مورد بوده است:
طاعون شیرویه در مدائن سال ششم هجری؛ طاعون عمواس سال هجدهم، طاعون جارف زمان
ابن زبیر (در بصره سال ۶۹)
طاعون فتیات سال هفتاد و هشت که به دلیل آنکه ابتدا در دختران (یا زنان) دیده شد به این نام نامیده شد و در بصره و
واسط و شام و کوفه گسترش یافت و به آن
طاعون اشراف نیز گفته می‌شود؛ و پنجمین مورد طاعون رجب سال ۱۳۱ است.
که در برخی منابع به اسم طاعون
سلم بن قتیبه معرفی شده است
همچنین از طاعون‌های دیگری در منابع تاریخی یادشده است:
طاعون عدی بن ارطاه سال ۱۰۰ هجری
طاعون غراب سال ۱۲۷ هجری (غراب نام اولین نفری است که بر اثر این طاعون مرد)
طاعون سلم بن قتیبه سال ۱۳۱ هجری
مطابق برخی احادیث، افرادی خدمت
امام صادق (علیه‌السّلام) رسیده و درباره برخی احکام وبا و مسائل مرتبط سؤال کرده‌اند، ازجمله مردی که خدمت
امام صادق (علیه‌السّلام) رسید و از بیماری وبا شکایت کرد و دستورالعمل خواست.
همچنین حدیثی مربوط به همین دوره که نشان می‌دهد بر اثر بیماری وبا از یک خانواده تنها یک نفر بیشتر زنده نماند.
راوی در این روایت، بیان می‌کند این بیماری مسری، سال ۱۳۱ رخ داده است. این گزارش‌ها حاکی از شیوع این بیماری در زمان امام صادق (علیه‌السّلام) است.
احتمال اینکه این وبا همان بیماری طاعون سال ۱۳۱ که در منابع تاریخی آمده است، ضعیف نیست، چنانکه در برخی کتب لغت وبا را به طاعون و بیماری فراگیر تعریف کرده‌اند.
نتیجه آنکه بر اساس سنت‌های الهی، در صدر اسلام و عصر اهل بیت (علیه‌السّلام) بیماری‌های مسری و فراگیر در جامعه اتفاق افتاده است، چنانکه هیچ دوره‌ای از این امر استثناء نبوده است و انسان‌ها از هر دین و مذهب، قوم و ملیتی، همیشه، به شکل‌های مختلفی در بوته آزمایش الهی قرار گرفته‌اند.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «بیماری‌های فراگیر در عصر معصومین» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۲۷.
