بیشتر بودن آیات انذار از آیات تبشیر در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: انذار،
وعید،
تهدید،
دوزخ،
قرآن کریم،
بهشت.
پرسش: چرا آیات انذار و وعید و تهدید به عذاب و دوزخ در قرآن کریم بیش از آیات مژده به بهشت و بشارت به
رحمت الهی است؟!
پاسخ اجمالی: از آنجا که اساس نظام هست بر
فیض الهی بنا شده است رحمت الهی نیز بر غضب او مقدم است تا جایی که در برخی آیات رحمت الهی دلیل زیربنایی نزول قرآن معرفی شده است در برخی دیگر آیات نیز اشاره وافر به گستردگی دامنه رحمت خدا دارند که به نحوی از دامنه آیات عذاب می‌کاهند و باید در حین
تدبر در قرآن به آنها توجه خواص نمود؛ همچنین باید به این نکته توجه داشت که شمارش مشتقات واژه‌های عذاب و بشارت به تنهایی برای رسیدن به حقیقت این مسئله کافی نیست و باید به همه جوانب موضوع توجه کرد.
با توجه به این‌که
خدای متعال، نظام هستی، از جمله انسان را بر اساس فیض و رحمت خویش آفرید، و با توجه به این نکته که خداوند ارحم الراحمین است، و رحمتش مقدم بر غضب او است، نمی‌توان گفت آیات انذار و عذاب خداوند بیش از بشارت و رحمت است؛ چرا که بسیاری از آیات قرآن مژده به بهشت، نعمت‌های جاودانه بهشتی، امید به رحمت پروردگار؛ حضور در بارگاه قدس الهی و...است؛ لذا ما به دلایلی معتقدیم قرآن کریم با این ویژگی، آیات مژده و امیدش بر آیات خوف و انذار برتری دارد.
شاید دلیلی که موجب این برداشت شده است که در قرآن کریم «وعده به عذاب» بیش از «مژده به نجات» است، اشتباهاتی مانند شمارش مشتقات واژه «تبشیر» و «بشارت» و مقایسه آن با مشتقات واژه‌هایی مانند «عذاب» است در حالی‌که چنین برداشتی صحیح به نظر نمی‌رسد؛ زیرا تنها با اتکا به الفاظ، نمی‌توان آمار درستی را به دست آورد؛ چرا که گاه ممکن است به عنوان نمونه در آیاتی که واژه بشارت در آنها به‌کار رفته، در حقیقت وعده عذاب در آن نهفته باشد؛ مانند آنجا که کافران را به سبب کفرشان و کشتن انبیا بشارت به عذاب دردناک می‌دهد:
«اِنَّ الَّذینَ یَکْفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَق...فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ اَلیم».
بر این اساس، آمارگیری‌هایی از این دست نمی‌تواند حقیقت را برای ما روشن کند.
خداوند در آیات فراوان، «رحمت» را ریشه و دلیل زیربنایی نزول قرآن اعلام فرموده است:
«یا اَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنین؛
ای مردم، برای شما از جانب پروردگارتان موعظه‌ای آمد، و شفایی برای آن بیماری که در دل دارید، و راهنمایی و رحمتی برای مؤمنان.»
«...وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُدیً وَ رَحْمَةً وَ بُشْری لِلْمُسْلِمین؛
و ما قرآن را که بیان‌کننده هر چیزی است و هدایت و رحمت و بشارت برای
مسلمانان است، بر تو نازل کردیم.»
«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنین؛
و این قرآن را که برای مؤمنان شفا و رحمت است، نازل می‌کنیم.»
و...
بر این اساس، مژده به رحمت زیر بنا بوده و تهدید به عذاب نیز گاه از مظاهر همان رحمت است تا بندگان به سوی خدا بازگردند.
حتی اگر آنچه در پرسش مطرح شده صحیح بوده و آیات ناظر به عذاب بیش از آیات ناظر به رحمت باشند، اما آیات بشارت‌دهنده، به‌اندازه‌ای دامنه‌شان گسترده و وسیع است که برخی از آنها به تنهایی می‌توانند تمام آیات هشداردهنده در مورد عذاب را تحت الشعاع خود قرار دهند:
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ اَسْرَفُوا عَلی اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً؛
بگو: ای بندگان من که بر خود
اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند ناامید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»
«مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلا یُجْزی اِلاَّ مِثْلَها وَ هُمْ لا یُظْلَمُون؛
هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن پاداش به او هدیه خواهد شد، و هر کس کار بدی انجام دهد، بیش از کار بدش کیفر نخواهد دید و بر آنها ستمی نخواهد رفت.»
از این‌رو می‌توان نتیجه گرفت که با توجه به این‌که
هوای نفس و
فریب شیطان به صورت مستمر، انسان‌ها را به سمت بدی‌ها می‌خواند، آیات عذاب همواره تکرار می‌شود تا قدرت تقوای انسان را رشد دهد و این به معنای آن نیست که رحمت و عفو پروردگار تحت الشعاع غضب و عذاب الهی قرار دارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «بیشتر بودن آیات انذار از آیات تبشیر در قرآن» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۱۸.
