برتری عفو و بخشش بر قصاص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عفو،
فضایل اخلاقی،
بخشش،
دیه،
قصاص،
خونبها.
پرسش: از نظر معصومان (علیه‌السّلام) قصاص برتر است یا بخشش؟
پاسخ: اسلام، دین قانون و در عین حال دین رحمت است. قانون معین دارد، ولی همراه با پشتوانه‌ای از رحمت است که در اوضاع و احوال خاص، از سختی قانون می‌کاهد. این رحمت بدان سبب وضع شده است که شخص جانی بر اثر آن، به انسان صالحی در اجتماع مبدل شود؛ لذا عفو را بهتر از قصاص می‌داند. در همین راستا امامان (علیه‌السّلام) نیز عفو و بخشش را بهتر از قصاص می‌دانند.
گفتنی است که دیدگاه‌های پیشوایان معصوم دین، همان دیدگاه
اسلام و
قرآن است.
قرآن کریم در مسئله
قصاص با آن که آن را حق مسلم افراد می‌داند، اما در عین حال
عفو و بخشش را برتر از آن اعلام می‌دارد: «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر بالحر و العبد بالعبد و الانثی بالانثی فمن عفی له من اخیه شی ء فاتباع بالمعروف...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید، درباره کشتگان بر شما قصاص مقرر شد. آزاد در برابر آزاد، بنده در برابر
بنده و
زن در برابر زن. پس هر کس که از جانب
برادر خود عفو گردد باید که با خشنودی از پی ادای خونبها رود و آن را به وجهی نیکو بدو پردازد.»
اسلام، دین قانون و در عین حال دین رحمت است. قانون معین دارد، ولی همراه با پشتوانه‌ای از رحمت است که در اوضاع و احوال خاص، از سختی قانون می‌کاهد. این رحمت بدان سبب وضع شده است که شخص جانی بر اثر آن، به انسان صالحی در اجتماع مبدل شود؛ لذا عفو را بهتر از
قصاص می‌داند. در همین راستا امامان (علیه‌السّلام) نیز عفو و بخشش را بهتر از قصاص می‌دانند.
در کتاب
وسائل الشیعه فصلی در
استحباب عفو و بخشش از قصاص وارد شده است که در آن روایاتی از ائمه (علیه‌السّلام) در ارتباط با سخت نگرفتن نسبت به برادران دینی و بخشش و گذشت از
خون آنها نقل شده است. از
امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد آیه «فمن تصدق به فهو کفارة له»
سؤال شد، آن حضرت فرمود: به اندازه عفو و گذشت اشخاص از گناهان آنان بخشوده خواهد شد. همچنین از آیه «پس هر کس که از جانب برادر خود عفو گردد، باید که با خشنودی از پی ادای خونبها رود و آن را به وجهی نیکو بدو پردازد»،
سؤال شد، فرمود: سزاوار است آنانی که مستحق دریافت
دیه می‌باشند در گرفتن آن تعجیل نکرده و طرف مقابل را در تنگنا قرار ندهند و آنانی که باید دیه پرداخت کنند نیز در صورت تمکن، امروز و فردا نکرده و هرچه سریع تر مبلغ دیه را محترمانه به
خسارت دیدگان پرداخت کنند.
همان گونه که مشاهده می‌کنید در این روایت، علاوه بر بخشش شخص مجرم، توصیه شده است که او را از لحاظ مالی نیز در تنگنا قرار ندهند!
بر این، براساس تعالیم
دین اسلام، اگر چه حکم اولی درباره
قتل عمد قصاص قاتل است، ولی اگر اولیای مقتول از قصاص قاتل درگذرند و به گرفتن خونبها (دیه) رضایت بدهند، کار خوبی انجام داده‌اند و در چنین حالتی که قاتل از جانب برادر دینی خود که همان
ولی دم است مورد عفو قرار گرفت و حتی مقداری از خونبها را هم بر او بخشید، لازم است که در این صورت اولیای مقتول به نیکی رفتار کنند و قاتل هم باید خونبها را به راحتی بپردازد. این یک نوع تخفیف و
رحمت از جانب
خدا است که به اولیای مقتول آزادی می‌دهد که یا قصاص کنند و یا خونبها بگیرند؛ چون گاهی گرفتن خونبها بیشتر به سود اولیای مقتول است و نیز رحمتی بر طرف مقابل است که در برابر پرداخت دیه از کشته شدن نجات یابد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «برتری عفو و بخشش بر قصاص»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۳۱.
