انگیزه الهی در تحصیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اخلاص، انگیزه الهی،
تحصیل علم.
پرسش: چگونه می‌توانیم در کسب دانش و تحصیل علم، هدف و انگیزه الهی داشته باشیم؟
پاسخ: برای تحصیل اخلاص و ایجاد هدف و انگیزه الهی (از جمله در آموختن علم و دانش) راه‌کارهایی در روایات و کلام بزرگان ارائه شده است از جمله : ۱. عمل به دستورات دینی. ۲. شناخت و
رضایت خدا . ۳. عمل به دستورات دینی. ۴. برنامه‌ریزی برای تأمین نیازهای معنوی.
منظور از اخلاق علمی، خصوصیات و ویژگی‌های پسندیده‌ای است که طلبه و دانشجو باید بدان‌ها آراسته باشد، و در محیط علمی آنها را مراعات کند. یکی از این آداب لازم در تحصیل علم و دانش، «اخلاص» است؛ یعنی طلبه و دانشجو باید
نیت خود را تصحیح، و قلبش را از هر گونه آلودگی و نیت پلید تصفیه کند تا برای پذیرش علم و حفظ و استمرار آن شایستگی پیدا کند. پاک‌سازی دل برای تحصیل، همانند پاک‌سازی زمین برای کشت و زرع است و بذر دانش در دل انسان بدون
تطهیر رشد نمی‌کند.
برای تحصیل اخلاص و ایجاد هدف و انگیزه الهی (از جمله در آموختن علم و دانش) راه‌کارهایی در روایات و کلام بزرگان ارائه شده است؛ که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
انسان اگر
خدا را بشناسد و در مسیر رضایت او گام بردارد، تمام کارهای او (از جمله درس خواندن) الهی خواهد شد. دانشجویی که هدفش از درس خواندن به دست آوردن تخصص و رفع مشکلات مملکت و قطع وابستگی به بیگانگان و خدمت به مردم و خلق خدا است و با همین انگیزه و با توجه به خداوند و ایجاد ارتباط با او درس می‌خواند، کارش مورد رضایت خداوند است و
عبادت محسوب می‌گردد؛ چون هدف از عبادت، تقرب انسان به خداوند متعال و ایجاد ارتباط معنوی با او است که با چنین نیّتی می‌توان هر عملی را به عبادت تبدیل کرد.
از نظر اسلام، علم و دانش آن است که موجب رشد و کمال انسانی شود و هدف از آن، خودسازی و خدمت به جامعه باشد. اگر هدف از یاد گرفتن آن، رسیدن به مال،
ریاست دنیا و
فخرفروشی باشد و باعث
تکبر و
غرور انسان گردد و خود را تافته‌ای جدا بافته بداند، نه تنها فضیلت شمرده نمی‌شود، بلکه مذموم و به تعبیر اهل معرفت،
حجاب رسیدن به کمال انسانی و
دام شیطان است. در تاریخ بشری، کم نیستند دانشمندانی که علم آنها باعث هلاکت
دین و دنیای خود و پیروانشان شده است.
اگر دانشمندی بخواهد به جای عمل به دستورات دینی، وقت خود را تنها صرف انباشت علوم کند، قطعاً به کمال نخواهد رسید و با هدف الهی او سازگاری ندارد.
هر انسانی در مسیر بندگی خدا و تلاش در ابعاد مختلف باید رشد کند و شکوفا شود؛ بُعد اخلاقی و معنوی، بعد علمی، بعد جسمی، بعد اجتماعی، بعد هنری و بعد حرفه‌ای یا صنفی. هر انسان مسئولی در هر شغل و موقعیتی، اگر بخواهد خدمتگزار شایسته‌ای برای پیشبرد اهداف دین باشد، باید بنای شخصیت خود را این چنین، جامع و متوازن و معتدل بسازد. از میان این ابعاد، رشد معنوی انسان، اصالت و ضرورت دارد، و رشد انسان در سایر ابعاد زندگی، باید در خدمت و به هدف رشد معنوی صورت گیرد.
از همین راستا؛ ارتقای معنوی و
تهذیب نفس، وظیفه هر دانشجو و طالب علمی، بلکه رسالت انسانی او است. هر انسانی در هر صنف اجتماعی که خدمت می‌کند وظیفه تلاش برای کسب کمال روحی را بر عهده دارد. این
امانت، به دوش انسان با وصف انسانیت او نهاده شده نه به دوش انسان با وصف دانشجو و طالب علم بودنش.
البته ارائه برنامه اخلاقی نیازمند بحث جداگانه‌ای است که جزئیات آن با موضوع این گفتار تناسب ندارد، اما از آن‌جا که ارتباط مداوم با آثار اخلاقی، انگیزه و نشاط انسان را در حرکت به سوی کمالات معنوی تامین و ناآگاهی و انجام کارهای اشتباه را کمتر می‌کند، بنابر توصیه بزرگان، مناسب است این قبیل آثار مورد مطالعه قرار گیرند. و برای این‌که طالب علم و دانش در تقویت قوای معنوی خود موفق شود لازم است در کنار تحصیل علوم، برنامه‌ای برای تامین نیازهای معنوی و روحانی از طریق خودشناسی و خودسازی تنظیم کند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «انگیزه الهی در تحصیل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۳.
