امکان نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جبرئیل،
رسول خدا،
حضرت فاطمه،
وحی.
پرسش: فرود آمدن جبرئیل به زمین پس از وفات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ممکن نیست. پس چگونه جبرئیل با حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) سخن گفت؟
پاسخ اجمالی: برخی با استناد به این روایت که جبرئیل پس از وفات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با زمین خداحافظی کرد امکان نزول جبرئیل را به زمین غیر ممکن می‌دانند در صورتی که این روایت تضعیف شده و اتفاق
شیعه و
سنّی بر قطع شدن وحی پیامبرانه است نه مطلق نزول جبرئیل بر زمین.
ممکن است شبهه این‌گونه به ذهن خطور کند که اگر چه سخن گفتن فرشتگان با حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) مانعی نداشته، ولی فرود آمدن جبرئیل به زمین پس از وفات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ممکن نیست؛ چراکه جبرئیل پس از وفات آن حضرت با زمین خداحافظی کرد و گفت: «هذا آخِرُ وَطْئی بِالاَرضَ.»
روشن است که این نکته با سخن گفتن جبرئیل با حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) سازگاری ندارد.
سیوطی (م ۹۱۱ ق) در مقام پاسخ، این احادیث را ضعیف شمرده
و دلیل سستی آنها را دو چیز می‌داند: نخست آنکه، آخرین فرود آمدن جبرئیل هنگام وفات رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده و اینکه وی با زمین خداحافظی کرده باشد امر مسلّمی نیست، بلکه در روایات آمده است که جبرئیل در
شب قدر با فرشتگان فرود می‌آید و بر هر ایستاده و نشسته‌ای که
ذکر خدا می‌گوید، درود می‌فرستد. بنابراین، نمی‌توان نیامدن جبرئیل پس از وفات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را با توجه به تعارض آن با این روایات پذیرفت.
دوم آنکه، وحی جبرئیل با وفات پیامبر قطع نشده، بلکه وی وظیفه دیگری به عهده دارد. در حدیث آمده است که خداوند پس از کشته شدن
دجّال و
نزول حضرت عیسی (علیه‌السّلام) به ایشان وحی می‌رساند و این حدیث، به اعتقاد سیوطی صریح در آن است که وحی به
حضرت عیسی (علیه‌السّلام)، پس از نزول مجدد او به زمین خواهد بود و ظاهراً رساندن وحی با جبرئیل خواهد بود؛ بلکه این امر قطعی و تردیدناپذیر است. چون رساندن وحی وظیفه جبرئیل بوده و او سفیر نبیّ خدا و فرستادگان او است.
بنابراین، می‌توان گفت: اتفاق
شیعه و
سنّی بر قطع شدن وحی پیامبرانه است.
مسلمانان حضرت محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را خاتَم و خاتِم انبیا می‌دانند و در
قرآن کریم و روایات مذاهب مختلف در حد
تواتر قطعی، بر این امر تاکید شده است؛ اما غیر وحی نبوی، چنان‌که شرح آن گذشت، مورد قبول همه مسلمانان به نحو الهام است.
علامه آلوسی، مفّسر مشهور اهل سنت نیز ضمن تصریح به این مطلب می‌گوید: پس منقطع، همان
وحی تشریعی است، نه غیر آن. وی سپس به حکمت قطع نشدن وحی غیرتشریعی پرداخته، می‌گوید: آشناسازی به حقایق همچنان باقی است تا مردم نسبت به حقیقت اسلام و ایمانی که به آن دعوت می‌کنند، بصیر باشند.
توجه نکردن به تفاوت
محدَّث و
نبی، باعث انحراف عده‌ای شده است.
امام باقر (علیه‌السّلام) از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که از
اهل بیت من دوازده نفر محدَّث هستند. امام (علیه‌السّلام) سپس به شرح معنای محدَّث پرداخته و در پایان می‌فرماید: «این همان چیزی است که موجب هلاکت
[گمراهی
] ابوالخطاب شد، او نمی‌دانست معنای محدَّث و نبی چیست».
و به همین جهت که شناخت این مفاهیم به صورت دقیق برای برخی کسان روشن نبوده،
ائمه (علیهم‌السّلام) برخی اصحابشان را از نقل این‌گونه مفاهیم برای شماری از مخالفان نهی کرده‌اند.
چه آنکه نقل احادیثی که با انکار مواجه شود، برخلاف ادب نقل روایت از اهل بیت (علیهم‌السّلام) است.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «امکان نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۴/۱۲.
