استفاده از ضمیر مذکر برای مورچگان در سوره نمل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت سلیمان (علیه‌السّلام)، مورچه،
ضمیر جمع مذکر.
پرسش: چرا در داستان حضرت سلیمان (علیه‌السّلام)، یک مورچه، دیگر مورچگان را با ضمیر جمع مذکر خطاب قرار داد؟
پاسخ اجمالی: مقتضای طبیعی این است که در بین مورچه‌های مورد خطاب با ضمیر جمع مذکر در
آیه ۱۸
سوره نمل، از هر دو جنس (مذکر و مونث) حضور داشته باشند و شاید به همین دلیل است که تقریباً هیچ‌کدام از مفسران این موضوع را مطرح نکرده و نسبت به استفاده از ضمیر مذکر، حساسیتی نشان ندادند. همان‌طور که مفسران در مورد کلمه «نملة» هم به قطع نرسیدند که آن مورچه مونث باشد.
در
سوره نمل و در بیان داستان حضرت سلیمان (علیه‌السّلام) و مورچه، چنین آمده است: «حَتَّی اِذا اَتَوْا عَلی وادِ النَّمْلِ قالَتْ نَمْلَةٌ یا اَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساکِنَکُمْ لا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمانُ وَ جُنُودُهُ؛
هنگامی که سپاه سلیمان (علیه‌السّلام) به سرزمین مورچگان رسیدند، مورچه‌ای گفت: ای مورچگان! به لانه خود بروید تا سلیمان و سپاهش شما را پایمال نکنند.»
در این آیه شریفه، از مورچه‌ای که مورچه‌های دیگر را مورد خطاب قرار داد، با عبارت «نملة» یاد شده است و با توجه به فعلی که برای آن مورچه به‌کار گرفته شده (یعنی «قالت» که
فعل مؤنث است)، برخی گفته‌اند که این مورچه مؤنث و ماده بوده است.
که البته این تفسیر قابل نقد است.
بر فرض؛ بپذیریم که آن مورچه مادّه باشد، این مسئله نمی‌تواند بیان‌گر این مطلب باشد که همه مورچه‌هایی که آن‌جا حضور داشتند مادّه باشند تا از
ضمیر مؤنث برای مخاطب قراردادن آنها استفاده شده باشد. بلکه مقتضای طبیعی این است که در بین مورچه‌های مورد خطاب، از هر دو جنس حضور داشته باشند و شاید به همین دلیل است که تقریباً هیچ‌کدام از مفسران این موضوع را مطرح نکرده و نسبت به استفاده از ضمیر مذکر، حساسیتی نشان ندادند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «استفاده از ضمیر مذکر برای مورچگان در سوره نمل»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۱/۱۴.
