• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عوامل توکل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


پرسش: چه چیزهایی باعث توکل نکردن می شود؟ و چگونه می توان توکل کرد؟
پاسخ: توکل، توکل به خدا، عوامل توکل، برکات توکل


یکی از مفاهیم عام در اخلاق اسلامی که ناظر به صفتی نفسانی و بیانگر رابطه ای خاص میان انسان و خداوند است، مفهوم « توکل » است. توکل، منزلی از منازل سالکین الی الله و مقامی از مقامات موحدین است و از بالاترین درجات اهل یقین است.
[۱] برگرفته از نمایۀ ارتباط اخلاق و توکل سؤال ۲۴۳۴ (سایت:۲۵۵۴).    
[۲] . مهدی نیلی پور، بهشت اخلاق، ج۱، ص ۲۸، انتشارات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر، چاپخانه شریعت، قم، ۱۳۸۵، ج۲، ص ۷۰۱.

توکل، عبارت است از اعتماد و اطمینان قلبی بنده در جمیع امور خود به خدا، و حواله کردن همۀ کارهای خود را به او و تکیه بر حول و قوۀ الهی نمودن.
[۳] . ملا احمد نراقی، معراج السعاده، ص ۷۷۹.    

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: « از جبرئیل (علیه السلام) پرسیدم: توکل چیست ؟ پاسخ داد: آگاهی به این واقعیت که مخلوق، نه زیان می رساند و نه عطا و منعی دارد، و اینکه چشم از دست و سرمایه مردم برداری؛ هنگامی که بنده ای چنین شد جز برای خدا کار نمی کند و به غیر او امیدی ندارد. و اینها همگی حقیقت و مرز توکل اند».
[۴] . نک:نمایه شماره ۹۹ (سایت:۲۳۸۵)، جواب اجمالی.    

این صفت با ارزش آثار بسیار مثبتی در زندگی انسان دارد و شایسته است که همه ما با فراهم آوردن اسباب و عوامل آن از آثار و برکات توکل بهره مند شویم.

در آیات قرآن عوامل متعددی برای توکل بیان شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود.

۲.۱ - اطمینان انسان به فقر ذاتی خود

‌« ای مردم همه شما نیازمندان به خدا هستید و تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است.»
[۵] . فاطر(۳۵) آیه ۱۵.:" یأَیهَُّا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلیَ اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنیِ‌ُّ الْحَمِید"    
کسانی که خود را در برابر خداوند متعال فقیر مطلق بدانند زمینه توکل به خداوند را فراهم کره اند.

۲.۲ - یقین به اینکه قادر مطلق خداوند است

در قرآن مجید در موارد متعددی مردم را به این مسأله توجه داده که به دیگران اعتماد نکنند، در گرفتاری ها و سختی ها به خدا توجه کنید و به طور کلی امور خود را به خدا واگذارید و با اعتماد بر او دنبال فعالیت خویش بروید، از جمله می فرماید: "اگر خداوند زیانی به تو برساند، هیچ کس جز او نمی‌تواند آن را برطرف سازد! و اگر خیری به تو رساند، او بر همه چیز تواناست (و از قدرت او، هر گونه نیکی ساخته است
[۶] . انعام(۶) آیه ۱۷:" وَ إِن یمْسَسْک اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِن یمْسَسْک بخَِیرٍْ فَهُوَ عَلیَ‌ کلُ‌ِّ شیَ‌ْءٍ قَدِیر"    
".هم چنین می فرماید:"بگو: «همه کارها (و پیروزیها) به دست خداست!»
[۷] .آل عمران(۳) آیه ۱۵۴:" قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ کلَُّهُ لِلَّهِ"    
در آیه دیگری می فرماید:"و اگر خداوند، (برای امتحان یا کیفر گناه،) زیانی به تو رساند، هیچ کس جز او آن را برطرف نمی‌سازد و اگر اراده خیری برای تو کند، هیچ کس مانع فضل او نخواهد شد! آن را به هر کس از بندگانش بخواهد می‌رساند و او غفور و رحیم است!".
[۸] .یونس(۱۰) آیه ۱۰۷:" وَ إِن یمْسَسْک اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِن یرِدْک بخَِیرٍْ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِهِ یصِیبُ بِهِ مَن یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم‌"    


۲.۳ - یقین به علم خدا به تمام امور

یقین به اینکه عالم مطلق خداست، قرآن می فرماید:" کار خود را به خدا وا می گذارم همانا خداوند نسبت به بندگانش بیناست....
[۹] .غافر(۴۰) آیه ۴۴:" وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد..."    
».

۲.۴ - یقین به مسبب الاسباب بودن خداوند

یقین به اینکه مسبب الاسباب حقیقی خداوند است، قرآن در این باره می فرماید:" بگو: «چه کسی می‌تواند شما را در برابر اراده خدا حفظ کند اگر او بدی یا رحمتی را برای شما اراده کند؟!» و آنها جز خدا هیچ سرپرست و یاوری برای خود نخواهند یافت‌."
[۱۰] .احزاب(۳۳) آیه ۱۷:" قُلْ مَنْ ذَا الَّذی یعْصِمُکمْ مِنَ اللَّهِ إِنْ أَرادَ بِکمْ سُوءاً أَوْ أَرادَ بِکمْ رَحْمَه وَ لا یجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیا وَ لا نَصیرا.    
به عبارت دیگر؛ یقین به اینکه خداوند علت تامه و کامل همه امور است و همه را کفایت می کند قرآن می فرماید: " آیا خداوند برای نجات و دفاع از بنده اش کافی نیست."
[۱۱] .زمر(۳۹) آیه ۳۶:"أَ لَیسَ اللَّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ.    


۲.۵ - توکل مایه سعادت

توکل را مایه سعادت خود بدانیم زیراخدای متعال در باره توکل فرموده است: " و چرا بر خدا توکل نکنیم، با اینکه ما را به راه‌های (سعادت) رهبری کرده است؟!"
[۱۲] .ابراهیم (۱۴) آیه ۱۲:" وَ ما لَنا أَلاَّ نَتَوَکلَ عَلَی اللَّهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا"    


۲.۶ - یقین به غایت الامور بودن خداوند

یقین به اینکه سر انجام همه امور به خداوند بر می گردد و خداوند غایت الامور است.
[۱۳] .هود (۱۱) آیه ۱۲۳:"... وَ إِلَیهِ یرْجَعُ الْأَمْرُ کلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَکلْ عَلَیه‌..."    


۲.۷ - یقین به رزاقیت خدا

یقین به اینکه رازق واقعی خداوند متعال است.
[۱۴] .نحل(۱۶) آیه ۷۳:" وَ یعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یمْلِک لَهُمْ رِزْقاً مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ شَیئاً وَ لا یسْتَطیعُون‌".    
کسی که تنها خداوند را روزی رسان خود بداند تنها بر او توکل خواهد کرد.

۲.۸ - یقین به حاکم بودن خداوند

یقین به اینکه حاکمیت مطلق از آن خداست. چنانکه قرآن می فرماید:" بگو: «اگر می‌دانید، چه کسی حکومت همه موجودات را در دست دارد، و به بی پناهان پناه می‌دهد، و نیاز به پناه‌دادن ندارد؟!»
[۱۵] .مومنون(۲۳) آیه ۸۸:" قُلْ مَنْ بِیدِهِ مَلَکوتُ کلِّ شَی‌ءٍ وَ هُوَ یجیرُ وَ لا یجارُ عَلَیهِ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ".    

با شناخت اسباب و عوامل توکل و ایجاد آنها در حقیقت موانع و چالش های توکل را برطرف کرده ایم و می توانیم از توکل به خدا که بالاتر ین سرمایه است بهرمند شویم.
پاسخ های مرتبط:
پاسخ شماره:۳۳۱۲ (سایت:۵۴۳۵)     ۲۴۳۴ (سایت:۲۵۵۴)    


۱. ↑ برگرفته از نمایۀ ارتباط اخلاق و توکل سؤال ۲۴۳۴ (سایت:۲۵۵۴).    
۲. ↑ . مهدی نیلی پور، بهشت اخلاق، ج۱، ص ۲۸، انتشارات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر، چاپخانه شریعت، قم، ۱۳۸۵، ج۲، ص ۷۰۱.
۳. ↑ . ملا احمد نراقی، معراج السعاده، ص ۷۷۹.    
۴. ↑ . نک:نمایه شماره ۹۹ (سایت:۲۳۸۵)، جواب اجمالی.    
۵. ↑ . فاطر(۳۵) آیه ۱۵.:" یأَیهَُّا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلیَ اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنیِ‌ُّ الْحَمِید"    
۶. ↑ . انعام(۶) آیه ۱۷:" وَ إِن یمْسَسْک اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِن یمْسَسْک بخَِیرٍْ فَهُوَ عَلیَ‌ کلُ‌ِّ شیَ‌ْءٍ قَدِیر"    
۷. ↑ .آل عمران(۳) آیه ۱۵۴:" قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ کلَُّهُ لِلَّهِ"    
۸. ↑ .یونس(۱۰) آیه ۱۰۷:" وَ إِن یمْسَسْک اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِن یرِدْک بخَِیرٍْ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِهِ یصِیبُ بِهِ مَن یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم‌"    
۹. ↑ .غافر(۴۰) آیه ۴۴:" وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد..."    
۱۰. ↑ .احزاب(۳۳) آیه ۱۷:" قُلْ مَنْ ذَا الَّذی یعْصِمُکمْ مِنَ اللَّهِ إِنْ أَرادَ بِکمْ سُوءاً أَوْ أَرادَ بِکمْ رَحْمَه وَ لا یجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیا وَ لا نَصیرا.    
۱۱. ↑ .زمر(۳۹) آیه ۳۶:"أَ لَیسَ اللَّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ.    
۱۲. ↑ .ابراهیم (۱۴) آیه ۱۲:" وَ ما لَنا أَلاَّ نَتَوَکلَ عَلَی اللَّهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا"    
۱۳. ↑ .هود (۱۱) آیه ۱۲۳:"... وَ إِلَیهِ یرْجَعُ الْأَمْرُ کلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَکلْ عَلَیه‌..."    
۱۴. ↑ .نحل(۱۶) آیه ۷۳:" وَ یعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یمْلِک لَهُمْ رِزْقاً مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ شَیئاً وَ لا یسْتَطیعُون‌".    
۱۵. ↑ .مومنون(۲۳) آیه ۸۸:" قُلْ مَنْ بِیدِهِ مَلَکوتُ کلِّ شَی‌ءٍ وَ هُوَ یجیرُ وَ لا یجارُ عَلَیهِ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ".    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «عوامل توکل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۷/۲۶.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | توکل | فضائل اخلاقی
جعبه ابزار