ارتباط آیه اول سوره معارج با واقعه غدیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره معارج،
واقعه غدیر،
حضرت علی (علیه‌السّلام)،
کفر.
پرسش: آیا آیه اول سوره معارج با واقعه غدیر مرتبط است؟ و آیا آیه دوم آن، منکران ولایت حضرت علی (علیه‌السّلام) را کافر اعلام می‌کند؟!
پاسخ اجمالی: در
شان نزول این آیه، برخی از مفسران
شیعه و
سنی، روایت عذاب شدن
حارث بن نعمان فهری را نقل کرده‌اند که منکر ولایت حضرت علی (علیه‌السّلام) شد.
نپذیرفتن این سخن
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، به تنهایی موجب کفر به معنای کلامی و فقهی و خروج مطلق از
دین نمی‌شود؛ اما از آن‌جا که «کفر» به معنای پوشاندن و نادیده گرفتن
حق بوده، نپذیرفتن و انکار ولایت علی (علیه‌السّلام) قطعاً نادیده گرفتن حق و اطاعت نکردن یکی از فرمان‌های الهی است و می‌تواند کفر به یکی از فرمان‌های مهم الهی باشد که چنین چیزی اگر چه منجر به خروج از
اسلام نیست، اما درجاتی از کفر به آن صدق می‌کند.
سوره معارج با این آیه شروع می‌شود: «سَاَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ؛
تقاضاکننده‌ای تقاضای عذابی کرد که واقع شد.»
در شان نزول این آیه، برخی از مفسران از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل کرده‌اند: «هنگامی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز
غدیر خم، علی (علیه‌السّلام) را به جانشینی منصوب کرد و فرمود: «هر کس من مولای او هستم، پس علی مولای او است»، این خبر در شهرها پخش شد. حارث بن نعمان فهری با شنیدن این خبر نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و گفت: از جانب
خدا به ما فرمان دادی که گواهی بر نبودن خدایی جز اللَّه و به این‌که تو فرستاده او هستی بدهیم، و نیز فرمان به
جهاد،
حج،
روزه و
زکات دادی و ما آنها را پذیرفتیم. از همه اینها راضی نشدی تا این جوان را منصوب کردی و گفتی: هر کس من مولای او هستم پس علی مولای او است؟! آیا این گفته تو است، یا فرمانی از جانب خدا است؟! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: به خدایی که جز او خدایی نیست، سوگند که این فرمان از جانب خدا است. حارث بن نعمان با شنیدن این سخن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برخاست و گفت: خدایا، اگر این کار حق و از جانب تو است، از آسمان بارانی از سنگ بر ما بباران. این‌جا بود که خدا سنگی را روانه سر او کرد و او را کشت».
گفتنی است که این شان نزول با الفاظ مختلف در دیگر تفاسیر، حتی تفاسیر
اهل‌سنت هم نقل شده است.
اما آنچه در رابطه با
کفر منکران ولایت امام علی (علیه‌السّلام) می‌توان گفت این است که صرف نظر از این گزارش، پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در غدیر خم رسماً ولایت حضرتشان را به همگان اعلام کرد و نپذیرفتن این سخن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، به تنهایی موجب کفر به معنای کلامی و فقهی آن و خروج مطلق از دین نمی‌شود؛ چرا که هر فردی با گفتن
شهادتین وارد اسلام شده و احکام اسلامی بر او بار می‌شود و تنها زمانی فرد را از لحاظ فقهی کافر و غیر مسلمان می‌دانیم که از گواهی به خدا و پیامبرش برگردد، اما از آن‌جا که «کفر» به معنای پوشاندن و نادیده گرفتن حق بوده، از جمله واژهایی است که «مقوله به تشکیک» بوده و شدت و ضعف‌پذیر است؛ لذا با توجه به این معنا، کفر حتی، شامل برخی از مسلمانان نیز می‌شود؛ یعنی فرد
مسلمان با اعتقاد و
ایمان به خدا،
معاد و... در عین حال ممکن است نسبت به برخی از نعمت‌های الهی ناسپاسی کند و یا برخی از
واجبات را ترک کند و مصداق یکی از مراتب کفر شود؛ نپذیرفتن و انکار ولایت علی (علیه‌السّلام) قطعاً نادیده گرفتن و اطاعت نکردن یکی از فرمان الهی است که از سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اعلام شده و می‌تواند کفر به یکی از فرمان‌های مهم الهی، یعنی مسئله
ولایت باشد که چنین چیزی اگر چه منجر به خروج از اسلام نیست، اما درجاتی از کفر به آن صدق می‌کند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ارتباط آیه اول سوره معارج با واقعه غدیر» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۸.
