ارتباط آیه ۳۵ یونس با ولایت فقیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حق،
ولایت فقیه،
هدایت،
آیه،
سوره یونس،
رهبری.
پرسش: آیا آیه شریفه «ا فمن یهدی الی الحق احق ان یتّبع امّن لا یهدی...»، دلیل بر لزوم پیروی از ولی فقیه است، یا تنها بر سزاوارتر بودن این پیروی تاکید می‌کند؟
پاسخ اجمالی: در دلالت این آیه بر لزوم پیروی از
معصوم تردیدی نیست، اما در اثبات ولایت فقیه از این آیه؛ برخی بر اساس عموم این آیه، که هرکس به سوی حق هدایت کند پیروی از او شایسته‌تر از پیروی از دیگران است، پیروی از ولایت فقیه را لازم می‌دانند در مقابل برخی دلالت آیه را محدود به لزوم پیروی از معصومان (علیه‌السّلام) دانسته‌اند.
خدای تعالی در
قرآن کریم می‌فرماید: «آیا کسی که هدایت به سوی حق می‌کند برای پیروی شایسته‌تر است، یا آن‌کس که خود هدایت نمی‌شود مگر هدایتش کنند؟ شما را چه می‌شود، چگونه داوری می‌کنید؟!».
بر اساس این آیه شریفه؛ تنها پیروی از کسانی مجاز است که از
هدایت الهی برخوردار بوده و طبیعتاً باید در مقام هدایت، از
عصمت برخوردار باشند.
بر‌این‌اساس، در دلالت آیه بر لزوم پیروی از
پیامبران و
امامان معصوم (علیه‌السّلام) تردیدی نیست، اما در این‌که آیا در موضوع اثبات ولایت فقیه نیز می‌توان از این آیه بهره جست، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است:
بر اساس عموم این آیه، هرکس به سوی حق هدایت کند (چون آشنا به حق و سالک طریق حق است) پیروی از او شایسته‌تر از پیروی از دیگرانی است که از این ویژگی برخوردار نیستند و از آن‌جا که یک «فقیه عادل» هم آشنا به حق بوده و هم در مقام عمل پای‌بند به آن است، پذیرفتن رهبری وی نسبت به دیگرانی که در هدایت به وی محتاج هستند، بهترین راه موجود است؛ لذا با وجود فقیه عادل، دیگری نمی‌تواند رهبری جامعه را بر عهده بگیرد. در همین راستا استدلال شده است، اگرچه ظاهر آیه شریفه تنها در‌باره پیروی نکردن از خدایان دروغین
مشرکان است، ولی این موضوع، ضرری به عموم آیه نمی‌رساند؛ چرا‌که دلیل لزوم پیروی‌نکردن از آن خدایان دروغین در خود آیه به نحوی ذکر شده است که شامل هر موردی می‌شود که فرد نا‌آشنا به حقی بخواهد زمام امور را به دست گیرد و این عموم علت، دلالت بر عموم ملاک دارد.
گروهی از اندیشمندان نیز برداشت بالا را نمی‌پذیرند،
و یا گفته‌اند این آیه فقط به لزوم پیروی از معصومان (علیه‌السّلام) دلالت می‌کند، نه هر آنکه آشنایی‌اش به حق بیشتر باشد، لزوماً باید به فرمان‌های او گردن نهاد.
به عبارتی در این آیه، اطاعت از «مَنْ یَهْدِی اِلَی الْحَقِّ» سزاوارتر از «مَّنْ لا یَهِدِّی اِلَّا اَنْ یُهْدی» معرّفی شده است؛ یعنی، گرچه اطاعت از
فقیه سزاوارتر از اطاعت غیر فقیه است، اما اطاعت از غیر فقیه نیز بر اساس این آیه ممنوع نیست؛ گرچه اطاعت از فقیه بهتر است!
برداشت دوم نیز متقابلاً مورد انتقاد قرار گرفته و بیان شده که چنین برداشتی مانند آن فراز از سخن
ابن ابی‌الحدید است که در مقایسه بین
امام علی (علیه‌السّلام) و خلفای پیشین، اطاعت از
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را بهتر از اطاعت از دیگران می‌انگارد؛ نه لازم و واجب!
و چنین برداشتی صحیح نیست، زیرا سزاوارتر بودن در آیه، تنها در حد توصیه نبوده بلکه به معنای سزاواری در حد الزام است؛ یعنی، فقط باید از او پیروی کرد؛ زیرا در ذیل آیه مردم را توبیخ می‌کند که چرا از هدایت‌گران پیروی نمی‌کنید و این چه روشی است که برگزیده‌اید؟! بنابراین، سزاواری در حد الزام است.
از‌این‌رو، برخی کلمه «احقّ (سزاوارتر)» در آیه را به معنای «حقیق (سزاوار)» دانسته‌اند، نه افعل تفضیل.
به عبارتی تنها این پیروی سزاوار است و پیروی‌های دیگر سزاوار نیستند، نه آنکه آنها نیز سزاوار باشند و پیروی از هدایت‌گران، سزاوارتر!
مشابه این مسئله در موارد دیگری نیز در قرآن وجود دارد؛ مثلاً «اولی» که صیغه افعل تفضیل است در آیه «وَ اُولُوا الْاَرْحامِ بَعْضُهُمْ اَوْلی بِبَعْضٍ»،
تنها به این معنا نیست که طبقه اول در مقام بالاتری بوده، اما طبقه دوم نیز می‌توانند با وجود آنها
ارث ببرند! بلکه معنای آیه آن است که وجود هر طبقه مانع از ارث طبقه دوم می‌شود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ارتباط آیه ۳۵ یونس با ولایت فقیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۲۶.
