اخلاص در عبادات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: اخلاص ،
مخلص ،
خلوصپرسش: اخلاص در اسلام چه نقشی دارد؟
پاسخ:اگر انسان بخواهد اعمال و رفتار او کاملا رنگ خدایی داشته باشد ، باید اخلاص در اعمال نیک داشته باشد. معیار سنجش عمل از دیدگاه اسلام اخلاص می باشد.
از نظر اسلام عملی صحیح و خدایی است که بر اساس حکم خدا وپیامبر و امامان باشد که از آن به صراط مستقیم یاد می شود.به هر مقدار از این مسیر فاصله گرفته شود انحراف صورت می گیرد.
انسان باید اعمال و رفتار های خود را با موازین شرعی و
احکام الهی و ارزش های اخلاقی بسنجد، تا متوجه شد که چه مقدار در
مسیر الهی است و اعمال او رنگ خدایی دارد. هم چنین باید به سیره و سنت و
زندگانی پیامبر (ص) و
معصومین (ع) بنگرد و آنها را الگوی زندگانی خود قرار دهد.
اگر انسان بخواهد اعمال و رفتار او کاملا رنگ خدایی داشته باشد ، باید اخلاص در اعمال نیک داشته باشد. معیار سنجش عمل از دیدگاه اسلام اخلاص می باشد.
اخلاص روح عبودیّت و بندگی است و
عبادت جز با اخلاص مفهومی ندارد.
به تعبیر
امام صادق(ع):
«نیّت برتر از عمل است و آگاه باشید که نیّت، حقیقت عمل است».
اخلاص پاک کردن نیّت از شرک و ریا است. در روایات آمده است: چون اخلاص امری قلبی و وجدانی است، نمی توان آن را ظاهر زیبا و حجم کار ارزیابی کرد.
پیامبراکرم(ص) می فرماید: خداوند متعال به اموال و صورت های شما نگاه نمی کند، بلکه به قلوب و اعمال شما نگاه می کند».
اگر انسان بخواهد به مرحله ای از خلوص برسد که کارهای او برای خدا باشد، بسیار دشوار می باشد و هر کس نمی تواند به راستی چنین ادّعایی نماید، البته نباید انسان مأیوس شود. بلکه در این مسیر هر مقدار که بتواند اخلاص در اعمال را به دست آورد ، نیکو و ارزشمند است ، یا حتی بتواند به آن نزدیک شود. باید تمرین کرد، چرا که خودسازی و ریاضت نفسانی همانند ورزش جسمانی است. همان طور که در تربیت بدن، باید از کم شروع کرد و به تدریج بالا رفت تا به مرحله قهرمانی رسید، در تهذیب روح نیز باید از کم شروع کرد و به تدریج بالا رفت و هر مقدار که حاصل شود، ارزشمند است. آنان که به مراحلی از کمال رسیده اند، بدون زحمت و رنج بدین مقام نایل نشده اند، بلکه سال ها زحمت کشیده و با
هوای نفس مبارزه کرده و کوشیده اند نیّت خود را خالص کنند و برای جلب رضایت پروردگار وظایف خویش را انجام دهند.
انسان باید همیشه از خدا بخواهد که به او توفیق دهد تا پایان کار خلوص خود را حفظ کند، چرا که گاهی در میان راه به موانعی برخورد می کند که ادامة راه بسیار دشوار است.
در
منابع روایی ما، نشانه ها و اسبابی برای به دست آوردن اخلاص ذکر شده است. که به بعضی اشاره می نماییم، تا با شناخت و معیار قرار دادن آنها، متوجه شوید که کار با اخلاص، چگونه است.
پیامبر گرامی(ص) فرمود: «علامت
انسان مخلص چهار چیز است: دلش پاک، اعضا و جوارحش سالم،خیرش مبذول و شرّش مأمون است (یعنی مردم از خیرش بهره مند واز شرّش در امانند)».
امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: «کسی که نهان و آشکار و کردار و گفتارش یکسان باشد، به راستی امانتش را ادا و عبادتش را خالص کرده است».
نیز حضرت (ع) فرمود: «کمال اخلاص پرهیز از گناهان است».
در روایت دیگری فرمود: «عبادت خالص آن است که انسان به کسی جز خدا امیدی نداشته باشد و جز گناهش از چیزی بیمناک نباشد».
امام صادق(ع) فرمود: «عمل خالص آن است که نخواهی کسی جز خدا تو را برای انجام آن ستایش کند».
امام صادق(ع) فرمود: «هیچ بنده ای به
حقیقت اخلاص نمی رسد مگر آن که دوست نداشته باشد مردم او را برای کارهایی که برای خدا انجام دهد، ستایش کنند».
در روایت آمده است که: «سرآغاز
اخلاص نا امیدی از غیر الله است».
از این روایات معلوم می شود که اصل عبادت اخلاص است و سایر اعمال در سایه اخلاص، عنوان عبادت پیدا می کند و کامل می شود. به علاوه اسلام به کیفیت عمل بیشتر اهمیّت می دهد تا به کمیّت آن. زیاد بودن عمل موجب تقرّب نمی شود، بلکه خلوص نیّت مهم است. اگر می خواهی به مرحله ای برسی که بدانی کارهای شما با اخلاص بوده یا خیر؟ باید مدّتی در رفتار و حرکات و سکنات خود دقّت کنی و خفایای قلب خود را تفتیش نموده و از آن حساب شدیدی بکشی، همانند این که انسان از شریک خود حساب می کشد. حتی اگر دیدی واجبات خود را در ظاهر و علنی نمی توانید خالص کنید، آن را در خفا انجام دهید. اگر چه کمتر اتفاق می افتد که در واجبات ریا شود، بلکه بیشتر در خصوصیات و مستحبات ریا اتفاق می افتد. در هر صورت، باید با جدیّت کامل قلب خویش را از لوث
شرک و ریا پاک کنی تا ان شاءالله کارهای شما با اخلاص انجام شود. اگر می خواهید بفهمید که بعد از عمل، کار شما با اخلاص انجام گرفته، باید ببینید که اگر نیّتی جز رضای خدا نداشتید، و کار شما از ریا و خودنمایی خالص بود و طمعی از حیث دنیا و یا ترس از کسی جز خدا در کار شما دخیل نبود، بدانید که عمل شما مخلصانه انجام گرفته است، گرچه ممکن است گاهی انسان، کاری را به قصد ثواب، یا کسب
بهشت الهی و حتی بر آورده شدن حاجتی، انجام دهد، که این منافاتی با اخلاص ندارد. سخن را با این روایت شریف به پایان می بریم که : «آرزوهایت را کم کن تا اعمالت خالص شود».
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
