اختیار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:انسان موجودی
مختار است یا
مجبور؟
پاسخ:
با نگاهی گذرا به
قرآن کریم،درمی یابیم که به نظر قرآن،انسان موجودی مختار است. اصولا آمدن
پیامبران و نزول
کتب آسمانی،بی آنکه انسان مختار باشد،کاری بیهوده است.لذا همین امر دلالت دارد بر اینکه
خدا و پیامبران،آدمی را مختار می دانند.آیاتی که در زمینه
ابتلا و
آزمایش انسان وارد شده است دلالت براین مطلب دارند که ما برای نمونه تعدادی را متذکر می شویم:
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
۱-( إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلِیهِ فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ ما انسان را از
نطفه مختلطی آفریدیم، و او را می‌آزمائیم (لذا) او را
شنوا و
بینا قرار دادیم،
.جمله «نبتلیه» اشاره به رسیدن انسان به مقام «
تکلیف و
تعهد و
مسؤولیت و آزمایش و
امتحان» است و از آنجا که «آزمایش و تکلیف» بدون «
آگاهی» ممکن نیست، در آخر آیه اشاره به ابزار
شناخت و
چشم و
گوش می‌کند که در اختیار انسانها قرار داده است. و از آنجا که تکلیف و آزمایش انسان علاوه بر مسأله آگاهی و ابزار شناخت نیاز به دو عامل دیگر یعنی «
هدایت» و «اختیار» دارد- این آیه به آن اشاره کرده، می‌فرماید: «ما راه را به او نشان دادیم، خواه
شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس» (انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا)
.
۲-( إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَل؛ما آنچه را روی زمین است زینت آن قرار دادیم، تا آنها را بیازمائیم کدامینشان بهتر عمل می‌کنند.
.یعنی
خداوند متعال جهانی پر زرق و برق ساخته که هر گوشه‌ای از آن
دل را می‌برد، دیدگان را به خود مشغول می‌دارد، و انگیزه‌های مختلف را در درون آدمی بیدار می‌کند، تا در کشاکش این انگیزه‌ها و درخشش این زرق و برقها و چهره‌های دل‌انگیز و دلربا، انسان بر کرسی آزمایش قرار گیرد و میزان
قدرت ایمان و نیروی
اراده و
معنویت و
فضیلت خود را به نمایش بگذارد.لذا بلافاصله اضافه می‌کند: «تا آنها را بیازماییم کدامینشان بهتر عمل می‌کنند»؟ (لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا).و آزمایش جز از مجرای اختیار معنایی ندارد.
۳-(کانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ فَهَدَی اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللَّهُ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؛
مردم (در آغاز) یك دسته بودند، (و تضادى در میان آنها وجود نداشت. بتدریج جوامع و طبقات پدید آمد و اختلافات و تضادهایى در میان آنها پیدا شد، در این حال) خداوند،
پیامبران را برانگیخت، تا
مردم را
بشارت و
بیم دهند و
کتاب آسمانی، كه به سوى
حق دعوت مى‌كرد، با آنها نازل نمود، تا در میان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داورى كند).
تبشیر این است که پیامبران به بشر ،وعده های نیکو برای انجام کارهای خوب ، بدهند و
انذار آنکه : آدمی را از عواقب کارهای بد بترسانند ؛چه از عواقب دنیوی وجه اخروی .وتبشیر و انذار نیز فرع بر وجود اختیار است.
شهرسوال
