اجر (کبیر، عظیم و کریم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اجر کبیر، اجر عظیم، اجر کریم.
پرسش: فرق بین «اجر کبیر» و «اجر عظیم» و «اجر کریم» که در
قرآن آمده چیست؟
پاسخ: این واژه‌ها در قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند؛ از جمله این‌که صفت برای اجر قرار گرفته‌اند.
گروهی از
مفسران ، «اجر کبیر»، «اجر عظیم» و «اجر کریم» را در قرآن به معنای
ثواب و پاداش بزرگ و فراوان،
تفسیر نموده‌اند.
برخی هم
مصداق آنها را بیان کرده و منظور از اجر کبیر، اجر عظیم و اجر کریم را بهشت دانسته‌اند.
به‌هر‌حال اگرچه هر سه صفت برای اجر در قرآن به معنای پاداش بزرگ و فراوان است و تفاوتی از این جهت ندارند و حتی مصداقی مانند
بهشت را برای آن ذکر کرده‌اند، اما این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت مراتب
ثواب و
پاداش نسبت به عمل مورد نظر و انجام دهندۀ آن دارد؛ لذا برخی از مفسران در بیان ویژگی اجر به این مراتب اشاره کرده‌اند.
کلمات «کبیر»، «عظیم» و «کریم»، بر وزن «فعیل» و به لحاظ ادبی صفت مشبهه هستند.
واژۀ «اجر» در لغت به معنای مزد، ثواب و پاداشی دنیوی یا اخروی که در مقابل عمل نیک، به
انسان می‌رسد، آمده است.
«عظیم» یعنی بزرگ، خواه محسوس باشد؛ مانند «... و
دریا از هم شکافته شد، و هر بخشی همچون کوه عظیمی بود»؛
خواه معقول و معنوی؛
مانند «و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهایی بخشیدیم».
«کریم» از ریشۀ «کَرَم» به معنای «سخی»، «نفیس» و «عزیز» است.
«کَرَم» اگر وصف خدا واقع شود، مراد از آن
احسان و
نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد، نام
اخلاق و افعال پسندیده اوست که از وی ظاهر می‌شود. به کسی کریم نگویند مگر بعد از آن‌که آن اخلاق و افعالی از وی ظاهر شود و هر چیزی که در نوع خود شریف است، با کرم توصیف می‌شود.
«کبیر» به معنای عظیم القدر (قدر و منزلت بزرگ) است؛ چنان‌که علیّ به معنای بلندپایه است.
«کبیر»، از اسما و صفات حسنای الاهی به معنای بزرگ و صاحب کبریایی است.
اصل صغیر و کبیر (کوچک و بزرگ) در اعیان است و به‌طور استعاره در معانی به کار می‌روند.
از واژۀ کبیر به تناسب موصوف خود معانی متعددی مانند مقام و
منزلت و کهنسالی در نظر گرفته می‌شود.
مراجعه به آیات قرآن نشان می‌دهد که واژۀ کبیر نوعاً در ذیل آیاتی آمده که سخن در
قدرت و احاطه خداوند است.
«عظیم» در مقابل «حقیر» بوده و تقابلشان به تضاد است؛ اما «کبیر» در مقابل صغیر است. تقابل کبیر و صغیر نسبی است؛ یعنی یک چیز نسبت به چیز دیگر می‌تواند کبیر باشد؛ ولی به تناسب چیز بزرگ‌تر می‌تواند صغیر محسوب شود؛ به خلاف «عظیم» که هیچ وقت بر آن اطلاق حقیر نمی‌شود.
عظیم، قوی‌ترین مرتبه و بالاترین درجه از کبیر است و دلالت می‌کند بر مرتبۀ رفیعه؛ اما کبیر، دلالت می‌کند بر مطلق
رفعت .
این واژه‌ها در
قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند؛ از جمله این‌که صفت برای
اجر قرار گرفته‌اند. برای نمونه آیاتی ذکر می‌شود و در ضمن آن نظر مفسران و لغت‌شناسان و فرق بین این سه صفت بیان خواهد شد.
«
إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَّتی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنینَ الَّذینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبیراً ».
«
إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً»[۷] و «تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً کَریماً ».
گروهی از مفسران، «اجر کبیر»،
«اجر عظیم»
و «اجر کریم»
را در قرآن به معنای ثواب و
پاداش بزرگ و فراوان،
تفسیر نموده‌اند.
برخی هم
مصداق آنها را بیان کرده و منظور از اجر کبیر،
اجر عظیم
و اجر کریم
را
بهشت دانسته‌اند.
به‌هر‌حال اگرچه هر سه صفت برای اجر در قرآن به معنای پاداش بزرگ و فراوان است و تفاوتی از این جهت ندارند و حتی مصداقی مانند بهشت را برای آن ذکر کرده‌اند، اما این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت مراتب ثواب و پاداش نسبت به
عمل مورد نظر و انجام‌دهندۀ آن دارد؛ لذا برخی از مفسران در بیان ویژگی اجر به این مراتب اشاره کرده‌اند؛ مانند این‌که گفته‌اند:
یعنی اجری که هم به‌حسب ذاتش بزرگ باشد، هم به‌حسب عدد که کمترینش ده برابر است؛
گویا اشاره دارد به آیۀ «هر‌کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر به او پاداش دهند».
برخی می‌گویند:«اجر کبیر»، اجری است که کسی مقدارش را نمی‌داند، جز همان کسی که عطا فرموده است.
یعنی خدا از باب تفضل اضافه بر آن وعده‌ای که در مقابل عمل
نیکوکاران داده
پاداش بزرگی نیز به آنان عطا خواهد کرد.
یعنی پاداش نیکو در
آخرت بدون درخواست و طلب،
همراه با تکریم و گرامیداشت.
پایگاه اسلام کوئیست.
