آیات آفاقی و انفسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آفاق، انفس،
آیات آفاقی،
آیات انفسی،
سوره فصلت.
پرسش: معنای فراز قرآنی «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی اَنْفُسِهِمْ حَتَّیٰ یَتَبَیَّنَ لَهُمْ اَنَّهُ الْحَقُّ»، چیست و
ضمیر موجود در «اَنَّهُ الْحَقُّ» به کجا برمی‌گردد؟
پاسخ اجمالی: برخی گفته‌اند «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا...» یعنی به زودی آیات و دلایل خود را بر راستگویی
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و درستی
نبوّت آن‌حضرت در آفاق به آنان نشان خواهیم داد. بعضی هم گفته‌اند؛ منظور از این آیه عبارت است از: ظهور پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر آفاق جهان و بر
مکه تا بدانند قرآنی را که حضرتشان آورده حق است، و از طرف پروردگار می‌باشد و ...
درباره مرجع ضمیر «اَنَّهُ الْحَقُّ» اسم
الله،
قرآن و برخی نیز پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را ذکر کرده‌اند.
«سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَفِی اَنْفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ اَنَّهُ الْحَقُّ... ؛
به زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‌دهیم تا برای آنان آشکار گردد که او حق است! آیا کافی نیست که پروردگارت بر همه چیز شاهد و گواه است؟!»
معنای ظاهری این
آیه واضح است و نیاز چندانی به تفسیر ندارد، اما در تبیین بیشتر معنای آن و نیز
شان نزول آیه چند نظر از سوی مفسران مطرح شده است:
معنایش آن است که به زودی حجت‌ها و نشانه‌های خود را بر
توحید، در آفاق جهان و اقطار آسمان‌ها و زمین، از خورشید و ماه و ستارگان، گیاهان و درختان، دریاها و کوه‌ها گرفته تا لطایف صنعت و بدایع حکمت آفرینش وجود خودشان، به آنان نشان خواهیم داد. تا برای آنان ظاهر شود که
خداوند حق است.
• بعضی گفته‌اند؛ یعنی به زودی آیات و دلایل خود را بر راستگویی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و درستی نبوّت آن‌حضرت در آفاق به آنان نشان خواهیم داد، یعنی در اطراف جهان با فتوحاتی که برای آن‌حضرت و
مسلمانان رخ خواهد داد، و در منطقه جغرافیایی خودشان آیات الهی را به آنان خواهیم نمود که بخش اخیر ناظر به فتح مکه است.
• بعضی هم گفته‌اند؛ منظور از این آیه عبارت است از: ظهور پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر آفاق جهان و بر مکه تا بدانند قرآنی را که حضرتشان آورده حق است، و از طرف پروردگار می‌باشد؛ زیرا بدین وسیله خواهند فهمید پیامبر که تک و تنها و بی‌یار و یاور بود از طرف خداوند تایید می‌گردید.
منظور از آیات آفاقی، جریاناتی است که خداوند در ملت‌های پیشین به وجود آورده است، و آیات انفسی عبارت است از جریان
جنگ بدر.
• یعنی به زودی آیات خود در سراسر جهان را به آنان خواهیم نمود تا دریابند آنچه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای آنان بازگو نموده بود، صحیح بوده و نشانه‌هایی مانند
شق القمر را نیز در خود مکه نشانشان خواهیم داد.
• یعنی به زودی آثار گذشتگان از ملت‌ها که پیامبران الهی را تکذیب می‌کردند، و آثار آفرینش الهی در تمامی بلاد را به آنان نشان خواهیم داد، و نیز به آنان نشان خواهیم داد که چگونه
نطفه بودند، سپس به صورت
علقه و
مضغه و
استخوان درآمدند و آن‌گاه گوشت بر استخوان‌ها روئیده شد، و پس از آن به آنان
عقل و تشخیص داده شد، و همه اینها دلالت بر این دارد که فاعل این اعمال خدایی است بی‌مانند.
اما برای مرجع ضمیر «اَنَّهُ الْحَقُّ» نیز چندین احتمال گفته شده است:
این‌که به اسم الله برمی‌گردد؛
یعنی زود باشد که حقانیت پروردگار و توحید برای شما روشن گردد.
بازگشت ضمیر «انّه» به قرآن است. به دلیل سخن خدای تعالی در آیه دیگری که فرمود: «قُلْ اَ رَاَیْتُمْ اِنْ کانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ثُمَّ کَفَرْتُمْ بِهِ»
بگو خبر دهید مرا اگر این قرآن از ناحیه خدا باشد و شما به آن
کفر ورزیده باشید، در این صورت گمراه‌تر از کسی سراغ دارید که به مخالفت شدید (بدون دلیل) برمی‌خیزد؟
بازگشت ضمیر «انّه» به پیامبر اسلام است؛
یعنی رسالت آن‌حضرت از سوی پروردگار بوده و حق است.
ضمیر «انّه» به
اسلام و آن معارفی برمی‌گردد که پیامبر اسلام برای
هدایت و راهنمایی مردم آورده و آنها را به سوی این اهداف مقدس دعوت کرده و فراخوانده است.
در پایان باید گفت؛ مرجع ضمیر هر کدام از موارد یاد شده باشد، تفاوت چندانی در معنای آن نمی‌کند؛ چون ایمان به خداوند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، قرآن و اسلام تمامشان در یک راستا است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آیات آفاقی و انفسی»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۹/۱۵.
