وجود شیعیان در ایران و ارتباط امام صادق با آنها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام صادق،
شیعه،
ایران.
پرسش: آیا در عصر حضرت امام صادق (علیه‌السّلام) در ایران شیعه وجود داشته است و آن حضرت با آنها ارتباط داشته است
پاسخ اجمالی:پیدایش تشیع در ایران به قرن اول هجری برمی گردد که مرزهای زمینی ایران و
جزیره العرب توسط سپاه اسلام گشوده شده و ارتباط ایرانیان با مرکز
حکومت اسلامی برقرار شد. در دوره امام صادق (علیه‌السّلام) در مناطقی از ایران، افرادی به عنوان نماینده بودند که با آن حضرت مرتبط بودند و در درس‌های آن حضرت شرکت می‌جستند و جزو یاران آن امام بودند. نیز، شیعیان از
خراسان و
قم و سایر شهرها به حضور آن حضرت رسیده و با آن حضرت در ارتباط بودند.
پیدایش تشیع در ایران به قرن اول هجری برمی گردد که مرزهای زمینی ایران و جزیره العرب توسط سپاه اسلام گشوده شد و ارتباط ایرانیان با مرکز حکومت اسلامی برقرار شده، مردم ایران با خاندان رسول خدا از نزدیک آشنا شدند. خصوصاً در این آشنایی و نزدیکی عواملی نظیر برخورد با ایرانیان، که به موالی موسوم بودند، بیشتر تاثیر گذار بود.
برخورد تبعیض‌آمیز خلفا با ایرانیان آنها را نسبت به
دین اسلام که آن را با شعارهای نوید بخش عدالت‌گستری شناخته و به آن روی آورده بودند، تا از جور پادشاهان مستبد رهایی جویند، بدبین می‌نمود تا اینکه با سیاست و حکومت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) و عدالت بی‌نظیر آن حضرت طعم شیرین
عدالت اسلام حقیقی را چشیدند و به آن روی آوردند، و ذائقه خویش را به شیرینی عدالت علی شیرین نمودند، و براساس همین تشخیص خرد ورزانه بود که ایرانیان از همان آغاز مایل شدند اسلام را از محور اصلی آن جستجو کنند و به سرچشمه اسلام ناب دسترسی داشته باشند، و این گمشده خویش را در
خاندان پیامبر یافتند، چنانکه
سلمان فارسی ایرانی الاصل از سرآمدان تشیع و پیروان اهل بیت بود که مدتی در زمان خلیفه دوم بر
مدائن حکومت کرد و بذرهای تشیع را در فراسوی مرزهای جزیره العرب پاشید، پس از این مرحله حکومت علوی سیطره جامع خویش بر مرزهای جغرافیایی سرزمین بزرگ اسلامی یا نام اهل بیت استمرار بخشید.
با گذشت زمان که دشمنی با شیعه روبه افزایش نهاد، ایرانیان که با روح حقیقت‌جوی خود به سرچشمه‌های اصلی اسلام رسیده بودند، این مسیر را به نسل‌های بعدی منتقل نمودند چنانکه در بین سپاه
مختار به انتقام خون سرور شهیدان -
امام حسین (علیه‌السّلام) - و یارانش قیام کرده بود، اکثریت با ایرانیان بوده است، و همگی به عنوان شیعه در این قیام شرکت داشتند.
با سختگیری‌ها و تبعیض
بنی‌امیه علیه موالی و خاندان علوی، ایران بهترین مرکز و
پناهگاه شیعیان محسوب می‌شد، این خود عامل مهمی بود در گسترش تشیع در ایران حضور سادات و
علویان در ایران با عنوان خاندان پیامبر مردم را به قداست اهل بیت آگاه می‌نمود؛ لذا در اکثر
قیام‌های دوره بنی‌امیه سادات علوی در بین مردم ایران حامیان سرسختی داشتند و براساس همین محبت ریشه‌دار بود که بنی‌عباس از این فرصت سود جسته و برای سرکوبی بنی‌امیه از مردم ایران استمداد گرفت. و بدین وسیله موفق به متقرض نمودن حکومت امویان شده و حکومت عباسی را بنیان نهادند.
امام صادق (علیه‌السّلام) در سال ۱۱۴ ق به امامت رسید
که این دوره مصادف با اواخر
حکومت امویان بود خلفای اموی معاصر حضرت عبارت بودند از:
۱. هشام بن عبدالملک (۱۰۵-۱۲۵)
۲. ولید بن یزید بن عبدالملک (۱۲۵-۱۲۶)
۳. یزید بن ولید بن عبدالملک (۱۲۶)
۴. ابراهیم بن ولید بن عبدالملک (که هفتار روز از سال ۱۲۶ را حکومت کرد)
۵. مروان بن محمد (حمار) (۱۲۶-۱۳۲)
پس از انقراض امویان، امامت آن حضرت مصادف با خلافت
سفاح (۱۳۲-۱۳۷) و
منصور دوانیقی (۱۳۷-۱۵۸) شد.
دوران امامت امام صادق (علیه‌السّلام) که از نیمه دوم قرن اول تا نیمه دوم قرن دوم استمرار داشت شاهد بزرگترین حوادث و تحولات تاریخی بود و برای تشیع یک نقطه عطف بسیار مهم و اساسی محسوب می‌شود؛ چون فرهنگ شیعه در این دوره به اوج استغنای خود از لحاظ علمی و عملی رسید و پایه‌های فرهنگ شیعه از استحکام بیشتری برخوردار شد؛ چون آزادی نسبی که در این دوره برای شیعه بوجود آمد فرصت مغتنمی بود که شیعه توانست به بالندگی و رشد کیفی و کمی دست یابد. در ایران نیمه دوم قرن اول تا نیمه دوم قرن دوم شیعه از رشد کیفی و کمی چشمگیری برخوردار بود و شهرهایی مثل قم و
طبرستان و
کاشان و
آوه و نواحی دیگر از ایران در منطقه خراسان و
ری و
آذربایجان شیعیان مرکزیت داشتند و پراکنده بودند چون قیام‌های فرزندان
زید و سادات حسنی در ایران ریشه می‌گرفت و بر علیه امویان و عباسیان سربر می‌داشت؛
در نتیجه ایران در قرن اول دوم و سوم محل استقرار شیعیان بود و شهری مثل قم مرکز شیعه بود و در دوره امام صادق (علیه‌السّلام) در این مناطق افرادی بودند که با آن حضرت مرتبط بودند و در درس‌های آن حضرت شرکت می‌جستند و جزو یاران آن امام بودند.
براساس گزارش منابع معتبر از ارسال نمایندگانی از خراسان به حضور امام صادق، نشان دهنده وجود ارتباط شیعیان ایران با امامان خود می‌باشد که در اواخر خلافت امویان و اوایل خلافت عباسی و در زمان انقراض امویان این ملاقات‌ها صورت گرفته است؛
بنابراین وجود شیعه در نواحی مختلف ایران قطعی و ارتباط آنها با امام صادق طبق اسناد تاریخی معتبر برقرار بوده است.
چنانکه بر اساس گزارش اسناد و مدارک معتبر روشن می‌شود که در ایران شیعه وجود داشته است، و ارتباط و شناخت آنها نیز با خاندان پیامبر کاملاً برقرار بوده است. در زمان امام صادق (علیه‌السّلام) نیز شیعیان از خراسان و قم و سایر شهرها به حضور آن حضرت می‌رسیدند و طبق نقل برخی از منابع در بین ایرانیان فردی به عنوان وکیل امام بوده که وجوهات را از خراسان و مناطق دیگر به حضور امام می‌رسانده است.
پس ارتباط امام صادق (علیه‌السّلام) با ایران و شیعیان با توجه به اینکه آن حضرت نسبت به شیعیان توجه خاص داشتند هرگز محال نبوده است؛ بلکه وجود وکیل امام صادق (علیه‌السّلام) در
اهواز به نام
عبدالله بن جندب دلیل روشن بر این ارتباط و شیعه بودن شهرهایی از ایران می‌باشد.
۱.
عماد الدین حسین اصفهانی،
زندگانی امام صادق (علیه‌السّلام).
۲.
رسول جعفریان،
تاریخ شیعه در ایران.
۳.
مهدی پیشوائی،
سیره پیشوایان .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "آیا در عصر حضرت امام صادق علیه السّلام در ایران شیعه وجود داشته است و آن حضرت با آنها ارتباط داشته است؟"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۵.
