نظم قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن ،
کتاب مقدس ، نظم و ترتیب، نگارش، سیر تاریخی.
پرسش: بنده با کتاب
تورات و کتاب
انجیل آشنایی دارم و به پوچی آنها پی برده‌ام؛ ولی تنها مزیت آنها نسبت به قرآن این است که در این کتاب‌ها مسائل، بسیار منظم مطرح شده‌اند؛ ولی در قرآن چنین نیست، در یک قسمت مسئله‌ای را مطرح می‌کند که اصلاً ربطی به مسائل دیگر ندارد و یک بی‌نظمی عجیبی در این کتاب می‌بینم. برای مثال آیات سوره
نصر چه ربطی به هم دارند؟ سوره الماعون (آیه ۱تا ۳ یا ۴ تا ۷) و .... همچنین در
سوره بقره داستان‌های
بنی‌اسرائیل به‌صورت تکه‌تکه آمده است.
پاسخ: در کتاب مقدس دو نوع نگارش وجود دارد: در بعضی از کتاب‌های موجود در کتاب مقدس،
تاریخ مورد اهمیت بوده؛ لذا همچون یک کتاب تاریخی، نظم پله‌ای را شکل داده و از واقعه‌ای شروع و با بیان تاریخ سیر خود را ادامه می‌دهد. در همین کتاب مقدس، کتاب‌های دیگری نیز وجود دارد که سیر تاریخی ندارند و نظمی زمان‌مند مانند آنچه در کتاب‌های دیگر است را نمی‌توان در آنها یافت. بنابراین نظم داشتن به معنای پی‌در‌پی آمدن موضوعات، در مورد تمام کتاب‌های کتاب مقدس یافت نمی‌شود و عمومیتی در این کتاب‌ها براساس نوع نگارش وجود ندارد. در قرآن نیز دوگونه نظم وجود دارد که در ذیل به تفصیل آن می‌پردازیم.
برای
شناخت ترتیب و نظمی که در کتاب‌ها وجود دارد، باید روشی که در نگارش آن مورد نظر بوده را لحاظ کنیم. نخست به نظم موجود در کتاب مقدس می‌پردازیم و کتاب‌های مختلفی که در آن وجود دارد را بررسی می‌کنیم.
در بعضی از کتاب‌های موجود در کتاب مقدس، تاریخ مورد اهمیت بوده و همان لحاظ شده است؛ لذا همچون یک کتاب تاریخی یک نظم پله‌ای را شکل داده و از یک واقعه‌ای شروع و با بیان تاریخ سیر خود را ادامه می‌دهد.
مهم‌ترین کتاب‌هایی که بر این روش نگارش یافته‌ند؛ سِفر پیدایش، سفر خروج و ... در
عهد قدیم و بعضی از
اناجیل در عهد جدید که تلاش کرده‌اند به تاریخ زندگی
عیسی ـ علیه‌السلام ـ بپردازند. این کتاب دارای نظمی زمان‌مند بوده و براساس ترتیب زمانی نگارش یافته است. حال تعدادی از این نوشته‌ها، نویسندگان واحدی دارند و تعدادی نیز توسط افراد مختلف و در زمان‌های مختلف نگارش یافته‌اند.
در همین کتاب مقدس، کتاب‌های دیگری نیز وجود دارد که سیر تاریخی ندارند و نظمی زمان‌مند مانند آنچه در کتاب‌های دیگر است را نمی‌توان در آنها یافت.
از جمله این کتاب‌ها، سِفر لاویان، امثال
سلیمان و... در عهد قدیم و نامه‌های پولس و... در
عهد جدید است. این کتاب‌ها در پی بیان تاریخ نیستند و موضوع و هدف دیگری را دنبال می‌کنند؛ لذا دارای نظم نظم این چنینی نیستند.
بنابراین نظم داشتن به معنای پی‌در‌پی آمدن موضوعات، در مورد تمام کتاب‌های
کتاب مقدس یافت نمی‌شود و عمومیتی در این کتاب‌ها براساس نوع نگارش وجود ندارد. این رویکرد برگشت به این می‌کند که این کتاب ها موضوعات مختلفی را اتخاذ کرده‌اند و نویسندگان آنها نیز مختلف می‌باشند و اینها سبب تغییر در رویکرد و سیره نگارش کتاب‌ها شده است.
اما قبل از بحث پیرامون قرآن،
ذکر نکته‌ای لازم است. آنچه امروزه به عنوان قرآن وجود دارد، همان قرآنی است که از طرف خداوند و توسط
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به ما رسیده است و هیچ‌گونه تحریفی در آن وجود ندارد؛ اما در مورد چینش
آیات و نوع
نظم قرآن ، باید گفت در قرآن دو نوع چینش وجود دارد: یکی از آنها که امروزه از دسترس ما خارج بوده، نظم براساس
نزول آیات است و دیگری نظم براساس قرآن موجود که آن نیز توسط پیامبر مورد تأیید قرار گرفته و برای ما اعتبار و
حجیت دارد و بدان‌ها می‌پردازیم.
قرآن در طول ۲۳ سال بر پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در پی حادثه‌های مختلف، نازل شده است. این وقایع در شرایط عادی و اضطراری،
جنگ و
صلح ، تأیید بعضی و تکذیب دیگری و ... نازل شده است. از این باب در
تفسیر آیات قرآن بخشی با عنوان
شأن نزول وجود دارد که از امتیازات قرآن ـ در میان کتب آسمانی ـ است.
حال قرآنی که با این سیر نگارش یافته به
یقین موضوعات متفاوتی را در خود جای داده است و نمی‌تواند مانند یک کتاب تاریخی باشد. البته در همین نوع نگارش، فوایدی نیز وجود دارد؛ از جمله اینکه انسان در فهم و تفسیر آیات قدرت بیشتری دارد و درصد خطا کردن کمتر است و .... اما قرآن با این نظم، در دسترس ما نیست؛ البته از نظر لفظ و محتوا عین قرآن موجود بوده؛ ولی به لحاظ چینش با قرآن موجود متفاوت است.
اما درباره قرآنی که امروزه وجود دارد، باید بگوییم که این قرآن براساس زمان نازل شدن آیات جمع نشده؛ بلکه به‌گونه دیگری جمع‌آوری شده
که خود نیز دارای نظم است.
در بعضی بخش‌ها مشاهده می‌شود که نظمی مانند کتاب تاریخی در آیات وجود دارد و داستانی ذکر می‌شود و در لابه‌لای ذکر داستان به بیان عبرت‌ها و نکات می‌پردازد. این سیر به‌وضوح در
داستان حضرت یوسف و بعضی انبیای دیگر، قابل مشاهده است. این نوع نظم نیازی به توضیح ندارد و همگان آن را می‌پسندند.
سیر دیگری نیز در
قرآن وجود دارد؛ در خلال بعضی از مطالب، به گفتار دیگری نیز می‌پردازد. در نگاه اول احساس می‌شود که این روش با نظم منافات دارد؛ اما با کمی دقت می‌توان دید که این از بهترین روش‌های نگارش است و طبع انسانی نیز آن را می‌پسندد؛ به‌گونه‌ای که حتی امروزه نیز این روش توسط کتاب‌ها و فیلم‌ها مورد استفاده قرار گرفته است و موجبات خسته شدن مخاطب را از بین می‌برد و مطالب گوناگونی را ذکر می‌کند، بدون اینکه اصل بحث را از دست بدهد. در فیلم‌های امروزی نیز تلاش می‌شود با پردازش به چندین داستان، توجه
مخاطب را به خود جمع کند و موجبات خسته نشدن مخاطب را به وجود آورد. این نوع
نگارش و پردازش، نظم نوینی است که امروزه نیز مورد استفاده است.
اما آیاتی که در پرسش ذکر کردید را بررسی کردیم، ولی به نظر ما هیچ کدام از آنها مصداق برای ادعای شما نیست. به عنوان مثال آیات سوره
نصر دقیقاً دارای نظمی خاص بوده که پیرامون یک موضوع صحبت کرده‌اند. به نظر داستان بنی‌اسرائیل نزدیک‌ترین مورد به پرسش شماست که با توجه به موارد توضیحی و بیانی که از این‌گونه نظم ارائه شد، علت توضیح بخش‌بخش آن به دست می‌آید.
پایگاه اسلام کوئست.
