مواجهه علما با بیماری‌های فراگیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بیماری،
کرونا،
بیماری‌های مسری،
شیعه.
پرسش: با توجه به این‌که بیماری کرونا شایع شده است می‌خواهم بدانم درگذشته مواجهه علما و مراکز دینی با بلایای طبیعی و بیماری‌های مسری چگونه بوده است؟
پاسخ اجمالی: روحانیت و علمای شیعه علاوه بر انجام رسالت تبلیغی و تعلیمی خویش، همواره در مشکلات و بلایای عمومی در کنار مردم بوده و به طرق مختلف در تسکین آلام گرفتاران و مصیبت دیدگان به صورت میدانی نقش مؤثری ایفا کردند. از تاکید بر
توجه به خدا،
دعا،
استغفار و
تضرع به درگاه الهی تا حضور درصحنه‌های اجتماعی و در کنار گرفتاران و مصیبت‌زدگان و رسیدگی به حال آن‌ها، اجازه صرف بخشی از
خمس و وجوهات شرعی در راستای رفع مشکلات و مداوای بیماران و نهایتاً کار فرهنگی و تالیف کتاب برای آگاهی بخشی و روشن‌گری در این زمینه و...خدماتی بوده که روحانیت و مراکز دینی مؤثر بودند.
رسالت اصلی روحانیت و حوزه‌های علمیه، فهم دین و ارزش‌های دینی و ترویج و تبلیغ معارف الهی در جامعه و پاسخگویی به نیازهای دینی و معنوی مردم است.
در کنار آن یکی از وظائف اصلی اخلاقی روحانیت، اقدام و پی‌گیری کارهای عام المنفعه و تلاش برای رفع نیازمندی‌های مردم و کاستن از آلام نیازمندان و رنج دیدگان است، این نیاز در هنگام نزول بلایای طبیعی و مصیبت‌های عمومی مانند بیماری‌های فراگیر بیشتر احساس می‌شود و در طول تاریخ مردم همیشه برای دست یافتن به آرامش و توان مبارزه با مشکلات به راه‌کارهایی که از انجام علما و بزرگان دین ارائه می‌شد، توجه و عنایت خاصی داشته‌اند.
مرجعیت شیعه و علما و حوزه‌های علمیه درگذشته نیز مانند امروز در کنار مردم بوده و در هنگام مشکلات و بلایا، از ارکان خدمت به مردم بودند و در این زمینه اقدامات فرهنگی، عمرانی و اجتماعی متعددی را انجام دادند:
از سوئی بر اساس رسالت دینی و تبلیغی خویش سعی در ایجاد آرامش و بالا بردن سطح امید و توکل مردم را داشته تا توان مقابله اجتماعی با بلایا و مشکلات بالا رود.
توصیه به دعا و
توسل به اهل‌بیت در همین راست قابل تعریف است. دعا در بهبود بیمار نقش تعیین کننده‌ای دارد و بسیاری از مردم اثرات شگفت‌آور دعا را در شفای بیماری‌های غیرقابل معالجه با چشم خویش دیده و آن را تجربه نموده‌اند. البته روشن است که این سخن به معنای نادیده گرفتن طب و دارو و جایگزینی دعا نیست. بزرگان دین برای دفع بلا بیماری‌های مسری، مردم را توصیه به خواندن
زیارت عاشورا توسل به اهل بیت (علیه‌السّلام) می‌کردند مانند جریان معروف و منقول از شیخ
عبدالکریم حائری از استاد خود مرحوم آیت‌الله
فشارکی، درباره جریان شیوع
وبا در
سامرا و توصیه ایشان مبنی بر دعا و خواندن زیارت عاشورا که منجر به رفع این بلا شد.
یا داستان مرحوم آیت‌الله
حجت کوه کمره‌ای در مقابله با بلیه خشک سالی و قحطی شدید در
قم که چهل تن از طلاب مهذب را برای توسل به
مسجد جمکران اعزام کردند.
پرداختن به مسائل علمی و تالیف و تدوین کتب در این زمینه برای روشن‌گری و رفع تناقضات و زدودن شبهات موجود مراجعه به پزشک، تسلیم بیماری نشدن، بحث
قضا و قدر،
قرنطینه و
فرار از بیماری و...اقدام دیگری از علما در این خصوص بوده است.
ازجمله
سیدنعمت‌اللّه جزایری کتابی با عنوان
مُسکن الشُجُون فی حکم الفرار من الطاعون نوشته که در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در
بغداد، جزایر و حویزه پرداخته است. این واقعه در ۱۱۰۲ در
شام،
آسیای صغیر و
عراق و بخش‌های جنوب شرقی ایران رخ داد
که عده بسیاری براثر آن درگذشتند. وی در این کتاب علل وقوع و راه‌های پیش‌گیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ویژه و ادیبانه خود بررسی کرده که شایان تامل است.
درباره وظایف حُکام و علما در قبال نزول نیز سخن گفت و راه کارهای مادی و معنوی را بیان کرد. وی می‌گوید: این وظیفه علماست تا با اولین وجود علائم بیماری
وبا و
طاعون، مردم را هشیار سازند.
بسیاری از دانشمندان شیعه در دو سه قرن گذشته، کتاب‌های فراوانی در ارتباط با بلایا و بیماری‌های فراگیر و نحوه مواجهه با آن نوشته‌اند از جمله: کتاب
الرساله الطاعونیه، تالیف
سید محمدمهدی بحرالعلوم (م ۱۲۱۲)،
کتاب
تسلیه الملهوفین و تسکین المغمومین، تالیف
سید ابوالقاسم موسوی زنجانی (م ۱۲۹۲)،
کتاب
ادعیه الوباء و الطاعون، تالیف شیخ
محمد شریعتمدار (م ۱۳۱۸)
یا کتب متعددی که در زمینه رعایت بهداشت و حفظ سلامتی توسط عالمان شیعه نگاشته شده است که به فهرست آن‌ها با عنوان حفظ الصحه در
الذریعه می‌توانید مراجعه کنید.
اقدام دیگر علما خدمات اجتماعی به مردم و تلاش برای رسیدگی به نیازمندان در شرایط سخت بود، خدمات علما از گذشته تاکنون در زمینه اجتماعی و آبادانی‌های عام المنفعه مانند تاسیس مدرسه، مسجد، بیمارستان، پل و... تا حضور میدانی در کارزار مصائب و گرفتاری‌های مردم کم نبوده است مانند اقدامات مرحوم آیت‌الله
سید رضا فیروزآبادی در اواخر قرن سیزدهم که خشک سالی شدید، قحطی را به دنبال داشت، ایشان در بحبوحه قحطی از
فیروزآباد مقدار زیادی گندم آرد کرد و به
تهران آورد و به یک دکان نان تافتون پزی داد. روزی ده من
بادام را در یک آجیل فروشی بو می‌دادند. نان و بادام را همراه پسر بزرگشان حاج سید محمد و یکی از اقوامش به نام دایی حسین به مدرسه آقا محمود واقع در کوچه حاجی‌ها و مدرسه سپه سالار کوچک می‌بردند، در آنجا عده‌ای از فقرا را اسکان داده بودند به هرکدام یک قرص نان و مقداری مغز بادام می‌دادند. او تا پایان قحطی این کار را ادامه داد.
ایشان همچنین یک بیمارستان با پیشنهاد
شهید مدرس و همکاری برخی دیگر در تهران ساختند که به بیمارستان فیروزآبادی نام‌گذاری شد.
در زلزله شهریور ۱۳۵۷
طبس که بیش از ۲۰ هزار تلفات داشت، علما و روحانیت در امدادرسانی به مردم نقش مؤثری داشتند، مراجع وقت گروه‌های امدادی اعزام کردند.
مقام معظم رهبری آیت‌الله
خامنه‌ای در زلزله طبس برای کمک‌رسانی به زلزله زدگان نقش پررنگی داشتند، حجت الاسلام شیخ
حسین عمادی در بخشی از کتاب خاطرات خود که توسط
مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشرشده است، در شرح این حادثه می‌گوید: «وقتی زلزله طبس پیش آمد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و جمعی از دوستان روحانی و غیرروحانی برای کمک به مردم آن سامان شتافتند. ازجمله بنده هم رفتم و در آنجا به صورت یک تشکیلات (که رهبری آن را هم آیت‌الله خامنه‌ای بر عهده داشتند) خدمت کردیم و مردم را از زیر آوار بیرون می‌آوردیم. آنان که کشته شده بودند، دفن می‌کردیم و مجروحان را جهت معالجه اعزام می‌نمودیم...در این جمع مرحوم
شهید‌هاشمی نژاد و
واعظ طبسی و جمعی از دوستان مبارز، شرکت و به حق خدمات شایانی کردند.»
همچنین در جریان سیل بزرگ و ویرانگر سال ۱۳۵۷ در
سیستان و بلوچستان، نقش آیت‌الله خامنه‌ای که در آن زمان در سیستان در
تبعید به سر می‌بردند، در خدمت‌رسانی به مردم خاطره ماندگاری در اذهان مردم منطقه به یادگار گذاشت.
پس از انقلاب اسلامی نقش حوزه علمیه و روحانیت در همه رده‌ها، در همه گرفتاری‌ها و بلایای طبیعی و غیرطبیعی بسیار پررنگ بوده است، از جنگ تحمیلی و دفاع از میهن در سال‌های اولیه انقلاب که روحانیت بیشترین درصد شهدا را نسبت به سایر اصناف تقدیم کرد تا حضور جهادی در حوادث مختلف مثل زلزله‌ها، سیل در سال‌های اخیر و سایر قضایا که داوطلبانه به یاری مردم و گرفتاران شتافته‌اند.
در زلزله‌های بزرگ منجیل و رودبار و
زلزله بم و اخیراً
کرمانشاه نیز شاهد عنایات علما و مراجع و امدادرسانی جهادی روحانیت و طلاب در کنار سایر اقشار بودیم.
شیوع ویروس کرونا در جامعه که افرادی زیاد مبتلا به این بیماری شده‌اند، علما و مراجع عظام علاوه بر تاکید نسبت به رعایت توصیه‌های بهداشتی و تبعیت از سخنان پزشکان حاذق و متعهد، مردم را دعا و استغفار در درگاه پروردگار متعال و توسل به اهل بیت (علیهم‌السّلام)، تشویق کرده و هرکدام صرف مقداری از خمس را برای کمک به روند مبارزه با بیماری فراگیر کرونا ویروس و بهبود بیماران اجازه دادند. بسیاری از طلاب و روحانیون به صورت جهادی در بیمارستان‌ها به کادر درمانی در خدمت به بیماران و در رسیدگی به نیازمندان و ضدعفونی کردن شهر کمک می‌کنند.
در تمام دوره‌های تاریخی علما و روحانیت همواره در کنار مردم بوده و در حوادث و بلایای بزرگ و کوچک، به مردم، نیازمندان و آسیب دیدگان خدمت رسانی کرده‌اند، در عین تشویق مردم به دعا و استغفار هرگز مردم را از انجام دستورات پزشکی و رعایت توصیه‌های بهداشتی نهی نکرده و حفظ جان و سلامت را از مهم‌ترین وظائف شخصی و اجتماعی می‌دانستند.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «مواجهه علما و مراکز دینی با بلاها و بیماری‌های فراگیر» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۲/۷.
