مقصود از علم خدا در روایت ان لله علمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام صادق (علیه‌السّلام)،
خدا،
علم مکنون،
بداء.
پرسش: امام صادق (علیه‌السّلام) فرموده: «ان لله علمین: علم مکنون مخزون لا یعلمه الا هو، من ذلک یکون البداء، و علم علمه ملائکته و رسله و انبیاءه و نحن نعلمه.» برای خدا دو نوع
علم است: علم مکنون مخزون که بداء در آن وجود ندارد، و علمی که به
پیامبران (علیهم السّلام) و
امامان (علیه‌السّلام) داده می‌شود. مراد از این روایت چیست؟
پاسخ اجمالی: مقصود روایت این است برای خداوند علمی هست که به انبیاء و پیامبران به صورت حتمی و قطعی اطلاع داده نشده است و موضوع بداء نیز از همین‌جا نشات می‌گیرد. همچنین روایت از نظر سند
مجهول است اما با توجه به دیگر روایات مشابه، مضمون و محتوای آن قابل قبول است.
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شد، در برخی روایات برای خداوند دو نوع علم بیان شده است که بخشی از آن علوم در نزد خداوند است و کسی از آن اطلاع ندارد و از آن به «علم مکنون» تعبیر می‌شود، اما بخش دیگری از علوم را پیامبران (علیه‌السّلام) و ائمه (علیه‌السّلام) و
ملائکه از آن اطلاع دارند.
امام صادق (علیه‌السّلام)می‌فرمایید:
•«برای خدا دو علم است: علم مخزون که کسی جز او از آن خبر ندارد و موضوع بداء وابسته به این نوع از علم خداوند است؛ و دانش دیگر، علمی است که به فرشتگان و پیامبران آموخته است و ما نیز آن را می‌دانیم».
روایت اخیر اگرچه از نظر سند
مجهول است؛ یعنی راویان آن شناخته شده نیستند؛ اما با توجه به دیگر روایات مشابه،
مضمون و محتوای آن‌را می‌توان پذیرفت.
امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرمایید:
• «خداوند دانشی دارد که جز خودش کسی از آن اطلاع ندارد و دانش دیگری که
فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل از آن آگاه‌اند و ما نیز از آن اطلاع داریم».
• «خداوند علم خاص و عام دارد. علم خاص علمی است که کسی از آن اطلاع ندارد، اما علم عام علمی است که فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل از آن اطلاع دارند، و پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز دانش آن‌را در اختیار ما قرار داده است».
در ارتباط با این قسمت روایت که می‌فرماید: از آن جمله (علم مکنون) «بداء» می‌باشد؛
علامه مجلسی توضیحی ارائه می‌کند:
مقصود این است که «بداء»، جزء علومی است که خداوند به انبیاء و پیامبران به صورت حتمی و قطعی اطلاع نداده است تا مبادا اگر به مردم اطلاع دهند، و مورد تکذیب آنها واقع شوند؛ (که به تبع آنان، خود حضرت حقّ مورد تکذیب قرار می‌گیرد).
و یا مقصود این است که امر پایانی که مخالف با سابق است (یعنی تغییر یافتن یک حکم)، از علم مکنون سرچشمه می‌گیرد که در اختیار انبیاء و ملائکه قرار نگرفته است.
به عبارت دیگر ممکن است به پیامبران وعده داده شود که در فلان زمان، اتفاقی رخ خواهد داد، اما بعد بداء رخ دهد و زمان آن رخداد تغییر کند، اما آنچه در علم مخزون و مکنون خدا است، هیچ‌گاه تغییرپذیر نخواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «انواع علم خدا» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۲۴.
