مخلصین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مخلصین، مخلَص،
مخلِص ، مشرکان،
امت ،
جهاد با
نفس ،
شیطان .
پرسش: در سوره مبارکه صافات،
خداوند متعال به کرات عبارت "
الاّ عباد الله المخلَصین " را متذکر می‌شوند. چرا واژه مخلَصین به‌صورت اسم مفعول و نه اسم فاعل به کار برده شده است؟ آیا اسم مفعول نسبت به اسم فاعل برتری دارد و به این معناست که خداوند فقط آنهایی را که خودش
خالص کرده، هلاک نمی‌کند؟
پاسخ: سیاق آیات مورد نظر سوره صافات، سرگذشت امت‌های گذشته را بیان می‌کند که خداوند به‌خاطر شرکشان اکثر آنان را
عذاب کرده، جز عده اندکی که برای خود، پاکشان ساخته است.
مخلَصین لزوماً
انبیا را شامل نمی‌شود؛ بلکه غیر انبیا را هم شامل می‌شود؛ چراکه بعد از این در همین سوره، جریان
حضرت نوح (ع) را بیان می‌کند که مسلماً کسانی که با او وارد کشتی شده و نجات یافتند، انسان‌های عادی، ولی خداپرست بودند.
همچنین همیشه اسم فاعل بر اسم مفعول برتری ندارد؛ بلکه نسبت به موادی که در این ساختار می‌آید، فرق دارد؛ مثلاً رازق (اسم فاعل و صفت خداوند) بر مرزوق برتری دارد؛ چراکه مرزوق صفت مخلوقات است و صفت خالق، برتر از صفت
مخلوقات است و از این قبیل است
خالق و مخلوق و...، اما اینجا مخلِص؛ یعنی خالص‌کننده و مخلَص؛ یعنی کسی که بعد از تحمل رنج‌های مخلَِصین، توسط خداوند مخلَص و پاک گشته است. به همین جهت، مخلَصین مقام بالاتری نسبت به مخلِصین دارند.
سیاق آیات مورد نظر به
شرک و
تکذیب آیات خدا توسط کفار و
عذاب الاهی که آنها را تهدید می‌کند، اشاره دارد.
مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیات ۷۳ ـ ۷۴ سوره صافات «
فانظر کیف کان عاقبه المنذرین • الا عباد الله المُخلَصین »،
می‌گوید: این کلامی است که سیاقش برای انذار مشرکان این امت است. می‌خواهد مشرکان این امت را به مشرکان امت‌های قبل تشبیه کند؛ چون اکثر امت‌های گذشته گمراه شدند؛ همان‌طور که اینان گمراه گشتند و به‌سوی آن امت‌ها رسولانی فرستاده شد؛ همان‌طور که به‌سوی این امت رسولی فرستاده شد. آنها رسولان خود را تکذیب کردند؛ مگر عده معدودی که مخلَص بودند و منظور از این عده،
بندگان مخلَص خدا (غیر از انبیا) و یا اعم از مخلَصین و انبیاست.
پس منظور از مخلَصین در این
آیه مبارکه تنها انبیا نیستند؛ بلکه بندگان مخلص خداوند را هم شامل می‌شود و کسانی هلاک می‌شوند که از مشرکان باشند؛ کما اینکه در زمان حضرت نوح (ع) و
ابراهیم (ع) که داستانشان بعد از این در این سوره می‌آید، جز عده کمی، بقیه مشرک بودند و هلاک شدند.
فرق بین مخلِص و مخلَص به فرق بین معانی آنها در این ماده (خَلَصَ) برمی‌گردد، نه به صیغه اسم فاعل و اسم مفعول؛ یعنی چنین نیست که هر جا صفتی به‌صورت اسم مفعول آمده باشد، صفت بارزتر و برتری نسبت به جایی که به صورت اسم فاعل آمده، باشد یا بر عکس؛ بلکه این به
ماده فعل بستگی دارد؛ مثلاً رازق (اسم فاعل) از صفات خداوند بوده و صفت روزی رسانی خداوند را بیان می‌کند و مرزوق (اسم مفعول) صفت مخلوقات خداوند است که خداوند به آنها
رزق و روزی می‌دهد. مسلم است که صفت خداوند از صفت مخلوق بالاتر است، همچنین است خالق و مخلوق و.... اما در ماده (خَلَصَ) مُخلِص؛ یعنی خالص‌کننده که بیشتر در مواردی که انسان در مراحل نخستین تکامل و خودسازی است، به کار برده می‌شود، اما مُخلَص مراحل عالی و پس از
جهاد با نفس را بیان می‌کند. همان مرحله‌ای که
شیطان از نفوذ و
وسواس در آنان مأیوس می‌شود
و به معنای خالص شده (توسط خداوند) است.
خداوند در سوره حجر از قول شیطان می‌فرماید:"... همه نسل انسان را گمراه می‌کنم؛ مگر بندگان مُخلَص تو را"؛
یعنی هرگز
قدرت شیطان به مُخلَص‌های امت نمی‌رسد و بقیه امت اگر چه در این درجه نیستند، ولی لزوماً چنین نیست که غیر از این مُخلَص‌ها بقیه هلاک شوند. چه‌بسا انسان‌های مُخلِص زیادی که با کوشش و جهاد
نفس خود را از بسیاری از ناپاکی‌ها پاک کرده و به درجات عالی می‌رسند و عده‌ای از آنها بر حسب ظرفیتشان، توسط خداوند از آن آلودگی‌های باقی مانده پاک شده و به مقام پاک شدگان می‌رسند که البته نیل به این درجه به‌خاطر کوشش‌های فراوانی است که در مسیر مخلص شدن داشته‌اند و از طرفی
حکمت خداوند نیز مؤثر است.
پایگاه اسلام کوئست.
