عوامل لذت نبردن از مراسم مذهبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: لذت بردن، دعا، مراسم مذهبی.
پرسش: چکار کنیم تا مراسم مذهبی برایمان تکراری و یک‌نواخت نباشد؛ مثلاً همیشه هیئت می‌رویم و دعای ندبه ولی این اواخر برایم تکراری شده است، آن لذت اولیه را نمی‌برم؛ درحالی‌که نباید این‌گونه باشد و باید همیشه لذت ببریم. به نظر شما علت چیست و راه‌حل کدام است؟
پاسخ: گرایش به
مذهب و اعمال و عبادات مذهبی در نهاد
انسان به ودیعت نهاده شده است. هر اندازه تعلق و دل‌بستگی انسان به
دنیا و مادیات کمتر باشد، به همان اندازه گرایش مذهبی در او قوی‌تر بوده و از
عبادات و مراسم مذهبی لذت می‌برد.
عوامل لذت نبردن از
دعا و مراسم مذهبی، عبارت‌اند از: ۱. گذشت زمان و افزایش
سن؛ ۲. عادی شدن
اعمال و رفتارها.
برای این مهم چند راهکار ارائه می‌شود: ۱. تقویت انگیزه؛ ۲. ایجاد تنوع؛ ۳. توجه به جاذبه‌های ظاهری و معنوی؛ ۴. آشنایی با فلسفه دعا و مراسم مذهبی؛ ۵. آشنایی با معانی و مفاهیم دعا.
به عنوان مقدمه باید عرض کرد که یکی از گرایش‌های انسان، گرایش به مذهب و داشتن رابطه عاطفی با خداست. گرایش به مذهب و اعمال و عبادات مذهبی در نهاد انسان به ودیعت نهاده شده است. هر اندازه تعلق و دل‌بستگی انسان به
دنیا و مادیات کمتر باشد، به همان اندازه گرایش مذهبی در او قوی‌تر بوده و از عبادات و مراسم مذهبی لذت می‌برد. وقتی دل‌بستگی به دنیا بیش‌تر شد و انسان در
زندگی روزمره غرق و از توجه به
خدا غافل شد، روحیه مذهبی او نیز کمرنگ شده و کمتر از
عبادت لذت می‌برد.
به طور کلی، عوامل لذت نبردن از دعا و مراسم مذهبی، عبارت‌اند از:
تحقیقات روان‌شناختی نشان داده است که در سنین نوجوانی گرایش مذهبی در افراد قوی‌تر است. یک تبیین عرفانی در این زمینه این است که جوان‌ها جدیدالعهد هستند به ملکوت
عالم و نفوسشان پاک‌تر است. هر چه بالاتر روند و سنشان بیش‌تر شود، اگر مجاهده نکنند و تحت تربیت واقع نشوند، از ملکوت اعلی دورتر می‌شوند و اذهانشان کدورتش بیش‌تر می‌شود.
بنابراین گذشت زمان و افزایش سن می‌تواند یکی از عوامل عدم احساس نشاط در عبادات و مراسم مذهبی باشد.اما این حالت با دقت در فواید و نیاز انسان، دعا و ارتباط با خدا برطرف می‌شود.
از لحاظ روان‌شناختی هر چیز تازه‌ای لذت خاصی دارد، غذاهایی را که انسان می‌خورد، شهرها و مناطقی را که برای اولین بار می‌بیند، یا اولین‌باری که دوستش را ملاقات می‌کند، بسیار لذت‌بخش و به یادماندنی است، اما به مرور زمان و استفاده بیش از حد، روابط کاملاً عادی شده و دیگر آن لذت و
نشاط اولیه خود را ندارد.
مراسم مذهبی و دعاهایی که انسان شرکت می‌کند نیز ابتدا از جذابیت خاصی برخوردار است؛ اما با مرور زمان و این‌که همیشه در یک
مسجد و پای سخنرانی و صحبت‌های یک فرد بنشیند، گفته‌ها، لحن صدا، چهره‌ها و محیط آن‌جا برای وی تکراری می‌شود و پس از مدتی احساس می‌کند که چیز تازه‌ای وجود ندارد.
حواس انسان به گونه‌ای است که برای اولین‌بار وقتی صدای کسی را می‌شنود، مثلاً
قرائت عبدالباسط یا روضه آقای
کافی را گوش می‌دهد، تحت تأثیر قرار گرفته و از آن لذت می‌برد، اما بعد از چند بار شنیدن، ممکن است جذابیت خود را از دست دهد.
چه باید کرد؟
با توجه به این دو اصل روان‌شناختی، این‌که مراسم مذهبی برای شما یک‌نواخت و تکراری جلوه نموده و از آن لذت نمی‌برید، تا حدودی طبیعی است؛ اما این مسئله‌ای نیست که راه‌حل نداشته باشد؛ بلکه در روان‌شناسی اصولی بیان شده که با استفاده از آن‌ها می‌توان همیشه از دعاها و مراسم مذهبی لذت بُرد. در اینجا به چند اصل مهم و راهکار عمده اشاره می‌کنیم:
افرادی که از عبادت،
مراسم مذهبی و کار و شغلشان لذت نمی‌برند، بیش‌تر به خاطر آن است که
انگیزه آن‌ها ضعیف است. شاید در مراسم مذهبی، به این جهت شرکت می‌کنند که
ثواب دارد. برخی افراد ممکن است از باب تنوع و از روی
عادت شرکت نمایند. اگر انسان انگیزه معنوی قوی داشته باشد و در مراسم مذهبی به خاطر رشد و کمال معنوی خود و قرب الی‌الله شرکت کند، قطعاً برایش لذت‌بخش خواهد بود و هیچ‌گاه احساس خستگی نخواهد کرد.
روش دیگر برای پیش‌گیری از ملالت و خستگی در مراسم مذهبی، این است که سعی کنیم برنامه‌های ما تنوع داشته باشد؛ مثلاً همیشه به یک مسجد و پای سخنرانی یک نفر مقید نباشیم؛ بلکه در مراسم مختلف و مجالس گوناگون شرکت کنیم.
برخی محیط‌ها و شخصیت‌ها از جذابیت‌های ویژه‌ای برخوردارند. بنابراین سعی کنید در مجالسی شرکت کنید که از هر جهت برای شما جذاب است. فضای مراسم، ساختمان و موقعیت مکانی مراسم، افرادی که در آن شرکت می‌کنند، برنامه‌هایی که اجرا می‌شود و نیز شخصی که
دعا می‌خواند یا سخنرانی می‌کند، می‌تواند در انگیزة ما اثر بگذارد. مسجدی که قدیمی است و معمولاً در آن پیرمردها برای نماز شرکت می‌کنند و احتمالاً
امام جماعت مسجد نیز مسن است و
نماز و دعا را آهسته و بی‌حال می‌خواند، ممکن است برای جوانی مثل شما خسته‌کننده و بی‌حال باشد. بنابراین باید در مراسم جوان‌ها و مسجدی که جوان‌ها در آن شرکت می‌کنند و دعای پرفیض
ندبه و
کمیل را می‌خوانند، شرکت نمایید. به‌هرحال سعی کنید در مراسم مختلف و جاهای متعدد شرکت کنید، تنوع تا حدود زیادی می‌تواند از یک‌نواخت بودن و عادی شدن مراسم مذهبی، جلوگیری کند.
از دیگر عواملی که می‌تواند احساس یک‌نواختی و تکراری بودن
عبادات را برطرف کند، آشنایی بیش‌تر با
فلسفه و
حکمت عبادات است. انسان باید برای
تزکیه و
تهذیب نفس خود برنامه داشته باشد.
زندگی هدفمندی داشته و در مسیر
قرب الهی گام بردارد. شرکت در مراسم مذهبی فقط برای ثواب آن نباشد، بلکه علاوه بر آن اهداف عالی‌تری را نیز باید در نظر داشت.
انسان باید به معانی و مفاهیم دعاها توجه کند. برخی افراد چون با
زبان عربی آشنایی ندارند، معنای
دعا را نمی‌فهمند، لذا احساس کسالت و خستگی می‌کنند. باید بیش‌تر
مطالعه کنید، ترجمه دعاها را بخوانید، و همیشه برای یافتن پاسخ یک‌سری سؤالات خود به مراسم مذهبی و جلسات سخنرانی شرکت کنید. در این صورت متوجه خواهید شد که دعاها از مفاهیم بسیار بلند و عرفانی برخوردار بوده و نشان‌دهنده نوعی رابطه عاطفی با خداست. انسان می‌تواند با خدا رازونیاز کند و از او کمک بخواهد. از آن‌جایی که انسان هیچ‌وقت به طور کامل بی نیاز نمی‌شود و همیشه در زندگی خود با مسائل و موضوعات جدید روبه‌روست؛ بنابراین همیشه به
دعا و ارتباط معنوی با
خدا نیازمند است.
۱. حائری شیرازی، انسان الهی، لوح محفوظ، ۱۳۷۸ش.
۲. لطیف راشدی، دانستنی‌های معنوی در آثار شهید مطهری، تحول‌آفرین، ۱۳۸۱ش.
۳. محمدصادق شجاعی، توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، ۱۳۸۳ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عوامل لذت نبردن از مراسم مذهبی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۱/۰۶.
