عبادت و عبودیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عبادت، عبودیت.
پرسش: معنای عبادت و عبودیت را توضیح دهید؟
پاسخ: عبودیت نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خداست. عبودیت
اطاعت بی‌قید‌و‌شرط و فرمان‌برداری در تمام زمینه‌هاست و بالاخره عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد و جز در راه او گام برندارد و هر چه غیر اوست، فراموش کند؛ و معنی
عبادت و پرستش آن‌قدر وسیع است که حتی گوش دادن به سخن کسی به قصد
عمل کردن به آن را نیز شامل می‌شود و نیز قانون کسی را به رسمیت شناختن، یک نوع عبادت و پرستش او محسوب می‌شود.
یک معنایی به نظر لطیف‌تر از همه معانی گذشته این است که «عبادت ارتکاب طاعت است که انجام دهی آنچه را که خدای می‌پسندد و عبودیت آن است که پسندی آنچه خدای کند» و راضی به رضای او باش؛ و
عرفا گفته‌اند: «که عبادت آن است که
دنیا را نزد تو قدری نباشد و عبودیت آن‌که از عقبی نیز در دل تو اثری نماند.
در مورد معنای عبادت و عبودیت و تفاوت‌های لغوی آن اظهارنظرهای گوناگونی شده است.
راغب اصفهانی در
مفردات می‌گوید:
عبودیت اظهار
تذلل و
عبادت غایت تذلّل است.
در مجمع آمده: «العبادة فی اللّغه هی الذلّة؛ عبادت در
لغت همان ذلت است».
و راهی را که با رفتن هموار شده گویند: «طریقٌ معبّد» و برده را به واسطه ذلت و انقیادش،
عبد گویند.
در
صحاح نیز گفته شده است: «اصل العبودّیة الخضوع الذّلٌ ... والعبادة الطاعة؛ عبودیت
خضوع و
ذلت است و عبادت طاعت است».
عبارت
قاموس چنین است: «العبودیة والعبودة والعبادة: الطّاعة» که هر سه را به معنای طاعت گرفته است.
در
اقرب الموارد آمده: «العبادة: الطاعة و نهایة التعظیم الله تعالی؛ عبادت طاعت و نهایت تعظیم برای
خداوند متعال است».
معنای جامع این کلمات همان تذلّل و اطاعت است.
درباره خداوند دو گونه عبادت داریم:
یکی
اطاعت از فرامین او و این‌که در
زندگی روزمره درباره
حلال و حرام از دستورات خداوند و
دین او پیروی می‌کنیم. این عبادت به معنای طاعت و فرمان‌بری است. به احتمال قوی،
آیات زیر شامل این عبادت هستند:
ــ «
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ».
ــ «
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ».
ــ «
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ».
ــ «
فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي».
دیگر تذللی است توام با
تقدیس؛ یعنی بنده نهایت خضوع و ذلت را در برابر
حق اظهار می‌دارد و در‌عین‌حال او را از تمام نقایص پاک و به تمام کمالات دارا می‌داند و در
زبان می‌گوید: «
الله اکبر، سبحان لله، الحمدلله، إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» و با بدن،
رکوع و
سجود می‌کند؛ یعنی معبود من حتی بزرگ‌تر از توصیف است، او پاک و منزه است، همه حمدها مال اوست و از وی یاری می‌جوییم.
عبودیت نهایت اوج تکامل یک
انسان و قرب او به خداست. عبودیت اطاعت بی‌قید‌و‌شرط و فرمان‌برداری در تمام زمینه‌هاست و بالاخره عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد و جز در راه او گام برندارد و هر چه غیر اوست، فراموش کند.
و معنی عبادت و پرستش آن‌قدر وسیع است که حتی گوش دادن به
سخن کسی به قصد عمل کردن به آن را نیز شامل می‌شود و نیز قانون کسی را به رسمیت شناختن، یک نوع عبادت و پرستش او محسوب می‌شود.
از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین نقل شده «کسی که به
سخن سخن‌گویی گوش فرا دهد (گوش دادن از روی تسلیم و رضا) او را پرستش کرده. اگر این سخن‌گو از سوی
خدا سخن می‌گوید، خدا را پرستیده است و اگر از سوی
ابلیس سخن می‌گوید، ابلیس را عبادت کرده است.
یک معنایی به نظر لطیف‌تر از همه معانی گذشته این است که «عبادت ارتکاب طاعت است که انجام دهی آنچه را که خدای می‌پسندد و عبودیت آن است که پسندی آنچه خدای کند» و راضی به رضای او باش.
عرفا گفته‌اند: «که عبادت آن است که
دنیا را نزد تو قدری نباشد و عبودیت آن‌که از عقبی نیز در دل تو اثری نماند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عبادت و عبودیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۰.
