طلحه و زبیر در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طلحه، زبیر، شأن نزول،
آیات قرآن.
پرسش: آیا آیاتی از
قرآن کریم در شأن طلحه و زبیر نازل شده است؟
پاسخ: طلحه و زبیر از اولین
مسلمانان و از مهاجران پیش‌تازی بودند که در ابتدای
اسلام، عمل‌کرد مثبت و چشم‌گیری داشتند. با این وجود، برخی نقاط ضعف در زمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از آنان مشاهده شد و بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و در زمان
خلافت امام علی (علیه‌السلام) عمل‌کردی کاملاً منفی داشتند
طلحه و زبیر از اولین
مسلمانان و از مهاجران پیش‌تازی بودند که در ابتدای
اسلام، عمل‌کرد مثبت و چشم‌گیری داشتند. با این وجود، برخی نقاط ضعف در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از آنان مشاهده شد و بعد از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و در زمان
خلافت امام علی (علیه‌السلام) عمل‌کردی کاملاً منفی داشتند که به هیچ وجه قابل دفاع نیست.
نقل‌هایی وجود دارد که برخی
آیات را به این دو صحابی ارتباط می‌دهد. برخی از آنها به عنوان
شأن نزول مطرح شده و برخی نیز به عنوان جری و تطبیق است.
در ذیل بدون آن‌که وارد بررسی سندی شویم، به برخی از این نقل‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. «
وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً وَ اعْلَمُوا اَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقاب».
از فتنه‌ای بهراسید که عواقبش تنها دامن‌گیر ستم‌کاران نخواهد شد و ...
در همین زمینه نقل شده است که این
آیه در
جنگ بدر نازل شد؛ اما این
فتنه در روز
جنگ جمل دامن‌گیر آنان شد؛ زیرا در آن‌جا بود که طلحه و زبیری که هر دو از بدریون به شمار می‌آمدند، در نبرد با سپاهیان
حضرت علی (علیه‌السلام) کشته شدند.
در
تفسیر «
الدرّ المنثور» از
زبیر بن عوام نقل است که می‌گفت: ما آیه «
وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ ...»، را مکرر می‌خواندیم؛ ولی
گمان نداشتیم که خود مصداق آن باشیم؛ اما اکنون فهمیدیم که مراد از آیه ما هستیم.
در همین
کتاب از مطرف
روایت شده که من به زبیر بن عوام می‌گفتم: یا اباعبداللّه! خلیفه (
عثمان) را یاری نکردید تا هنگامی که کشته شد و اکنون به خون‌خواهی او برخاسته‌اید! زبیر در پاسخ گفت: ما در زمان
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، هم‌چنین در زمان
ابوبکر،
عمر و عثمان آیه «
وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ ... » را همواره می‌خواندیم اما گمان نداشتیم که خود مصداق آن باشم تا این‌که فتنه در میان ما رخ داد.
هنگامی که آیه «
النَّبِیُّ اَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ وَ اَزْواجُهُ اُمَّهاتُهُمْ»،
نازل شد و
ازدواج با
زنان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بر مسلمانان حرام شد، طلحه خشمناک شد و گفت
محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) زنانش را بر ما
حرام می‌کند؛ درحالی‌که او با زنان ما
حق ازدواج دارد! من بعد از او با دخترعمویم
عایشه ازدواج خواهم کرد!... به دنبال این سخنان بود که
خداوند این آیه را نازل کرد: «
وَ ما کانَ لَکُمْ اَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا اَنْ تَنْکِحُوا اَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ اَبَداً»؛
و شما حق ندارید
رسول خدا را آزار دهید و نه هرگز
همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد
خدا بزرگ است.
این ماجرا با اندکی تفاوت در کتب معتبر
اهل سنت و
هم‌چنین برخی منابع شیعی
نقل شده است.
«
اِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ اَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّی یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیاطِ»؛
کسانی که
آیات ما را
تکذیب کردند و در برابر آن
تکبر ورزیدند، (هرگز) درهای
آسمان به رویشان گشوده نمی‌شود و (هیچ‌گاه) داخل
بهشت نخواهند شد، مگر این‌که
شتر از سوراخ سوزن بگذرد! این‌گونه، گنهکاران را جزا می‌دهیم!
از
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کنند این آیه درباره طلحه و زبیر نازل شده و منظور از
جمل، شتر آنها در
جنگ جمل است.
برخی منابع اهل سنت،
آیه ۲۳
سوره احزاب («
مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا») که
مؤمنان را به
شهیدان و منتظران تقسیم می‌کند، در مورد طلحه می‌دانند. وی با آن‌که در
جنگ احد به‌شدت زخمی شد، اما از قافله
شهدا باز ماند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «طلحه و زبیر در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۷.
