سازش بین علم و دین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم، دین، عقل، مادی گرایان.
پرسش:طبق افکار و ایده های مادی گرای دولتهای حاکم در غرب دین و علوم دو راه متضاد هستند، نظر حضرت عالی در این باره چیست؟
پاسخ:علت اینکه افرادی دین و علم را دو راه متضاد با هم می دانند آن است که شناخت درستی از
ادیان الهی بویژه دین مبین
اسلام و حوزه مسؤلیت آن ندارند و نمی دانند مراد از دینی که با علم و تکنولوژ ی هیچ گونه مخالفتی ندارد کدام دین است.
دین یک واژه ی عام است که شامل همه ی ادیان اعم از
ادیان آسمانی و غیر آسمانی، تحریف نشده (اسلام) و تحریف شده و ... می شود. در تمام زمانها ادیان آسمانی که از جانب پروردگار متعال برای هدایت انسانها آمده اند جوابگوی همه نیازهای عصری مردم خود بوده اند. اما به اعتقاد ما امروزه (بعد از ظهور دین اسلام) تنها
دین اسلام است که در همه ی زمان ها و در تمامی اعصار می تواند کارکردهای مثبت داشته باشد و ادیان دیگر از چنین توانمندی برخوردار نیستند؛ زیرا تنها اسلام
دین خاتم و کامل‌ترین
دین مرسل است.
کسانی که گمان می کنند دین و علم و تکنولوژی با هم متضاد هستند، باید توجه داشته باشند که اساسا حوزه ی کارکرد دین از حوزه ی کارکرد علم و تکنولوژی کاملا متمایز است. حوزه ی
کارکرد علم و تکنولوژی در محدوده
حس مادی و
علوم تجربی است که به کشف استعدادهای نهفته در
جهان خلقت پرداخته و به اختراع وسائلی برای استفاده بهینه ار نعمتهای الهی می پردازد. اما دلیل نیاز آدمى به دین، وجود امورى است که انسان با عقل، حس و تجربه ی خود نمى تواند به آنها دست پیدا کند. این مطلب؛ یعنى محدودیت ابزار ادراکى ما در مباحث فلسفى مورد تأیید عقل قرار گرفته و
قرآن نیز به آن اشاره کرده و می فرماید: «... علّمکم ما لم تکونوا تعلمون»
یعنی به شما آن چه را نمى دانستید ، یاد داد. با این وصف، هیچ گاه بشر به نقطه اى نمى رسد که از دین بى نیاز شود.
دین در سه بخش براى انسان برنامه و راه کار دارد و در تلاش است که به تصحیح سه نوع ارتباط بپردازد: ألف: ارتباط انسان با خود. ب: ارتباط انسان با دیگران (طبیعت و جامعه)، ج: ارتباط انسان با خدا.
از این رو هم به دنیا توجه مى کند و هم به
آخرت.
اسلام به دنبال آبادانى دنیایى است که آخرت انسان را هم آباد کند و چنین چیزى از عهده ى اخلاق دنیایى وعلم و تکنولوژی خارج است.
دین هم به دل توجه دارد و هم به عقل. چگونه علم مى تواند براى بشرى که تاکنون از او و ابعاد وجودیش شناخت کاملى پیدا نکرده است، برنامه اى جامع عرضه کند و
سعادت او را تأمین نماید. اگر چه
علوم بشری کارسازند، اما این علوم تنها در طراحى سازوکارهاى مناسب به مدد ما مى آیند و از ارایه ى مکتب و فلسفه و نظام، عاجزاند و بشر ، پیش از هر چیز به برنامه و مکتب نیازمند است و آن گاه به ساز و کار. در اسلام طراحى ساز و کارهاى مناسب به خود انسانها واگذار شده است و دین متکفل امورى است که علم به تنهایى قادر نیست آنها را به دوش بکشد.
با پیشرفت تکنولوژی دامنه ی برنامه ریزی و قانون گذاری دین گسترش می یابد و با پیدایش موضوعات جدید فقهای تیزبین اسلام، احکام موضوعات جدید را از
منابع فقه اسلام استنباط و استخراج می کنند و با وجود حوزه ی گسترده ی
اجتهاد در
فرهنگ اسلام جای هیچ گونه تردیدی بر انطباق احکام اسلام بر مقتضیات و نیازهای بشر عصر مدرن باقی نمی ماند. بنا بر این بشر در هر مرحله از تکامل و پیشرفت علم که باشد به هیچ روی بی نیاز از دین و تعالیم الهی انبیاء نخواهد بود.
از سوى دیگر، اگر چنین چیزى درست بود که پیشرفت علم و تکنولوژی باعث بی نیازی از دین شود، مى بایست پس از گذشت یک یا چند قرن از
ظهور اسلام، بشر بى نیازى خود را از دین احراز مى کرد و با عقل خویش دنباله ى راه را مى پیمود. تاریخ معاصر بهترین گواه بر بطلان چنین امرى است. بشر نه تنها احساس بى نیازى از دین نکرده ، بلکه پس از عصیان در برابر دین، بعد از
رنسانس، و چشیدن تلخى هاى فراوان در این راه، امروزه هر لحظه به دین نزدیک تر و خود را به آن نیازمندتر احساس مى کند.
۱. هادوى تهرانى، مهدى، ولایت و دیانت، ص ۵۶ - ۱۳، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
۲. هادوى تهرانى، مهدى، باورها و پرسشها، مجموع کتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
۳. هادوى تهرانى، مهدى، مبانى کلامى اجتهاد، مجموع کتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
پایگاه اسلام کوئست
