رابطه میان شب قدر و درک مقام حضرت فاطمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: معرفت،
شب قدر،
حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها)،
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
پرسش: شب قدر در برخی روایات به حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) تفسیر شده است. با توجه به عبارت «ما ادراک» در مورد شب قدر، آیا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) را نشناخته بود؟!
پاسخ اجمالی: این روایات به معنای آن نیست که هیچ انسانی نمی‌تواند مقام فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) را بشناسد؛ بلکه
انسان کامل می‌تواند مقام انسان کامل را بشناسد، پس پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به عنوان انسان کامل و برترین مخلوق
خداوند مقام شامخ فاطمی را درک کرده است.
عبارت «ما ادراک» لزوماً همه جا به معنای ندانستن نیست، بلکه در مواقعی بیانگر عظمت است؛ یکی از آن موارد، آیه شریفه «وَ ما اَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ»
می‌باشد که برای بیان عظمت شب قدر است؛
اشاره به اهمیت و بزرگی و شرافت شب قدر است که چه‌اندازه اهمیت و شرافت دارد؛ همان شرافتی که
قرآن بر سایر کتب آسمانی دارد و
دین اسلام بر سایر ادیان و پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر سایر
انبیاء، و
مؤمن بر سایر طبقات دارد که قابل مقایسه نیست، همین نحو شب قدر بر سایر شب‌ها دارد.
با این‌که برخی از مفسران
و علمای
ادبیات عرب،
مای موجود در «ما ادراک» را
مای نافیه ندانسته‌اند، بلکه آن‌را
اسم استفهام می‌دانند (یعنی: «و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟»)؛ ولی به‌هر‌حال این تعبیر نشان می‌دهد که عظمت شب قدر به اندازه‌ای است که حتی پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با آن علم وسیع و گسترده‌اش قبل از نزول این آیات به آن واقف نبود.
سپس برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مقام شب قدر را بیان کرد و فرمود: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ»؛
«شب قدر بهتر از هزار ماه است».
با استناد به روایات؛ وجود مقدّس فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم)، حقیقت و باطن لیلة القدر (شب قدر) است؛ و معرفت آن‌حضرت، هم‌طراز درک شب قدر معرفی شده است:
از
امام صادق (علیه‌السّلام) درباره تفسیر «اِنَّا اَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» پرسیده شد، آن‌حضرت فرمود: «معنای کلمه "لیلة" فاطمه و معنای کلمه "قدر" یعنی خدا، پس کسی که فاطمه را آن‌طور که باید و شاید بشناسد لیلة القدر را درک نموده است».
در روایتی دیگر چنین آمده است: مردی نصرانی خدمت
امام کاظم (علیه‌السّلام) آمد و تفسیر باطن این آیات را جویا شد: «حم، سوگند به این کتاب روشنگر، که ما آن‌را در شبی پر برکت نازل کردیم؛ ما همواره انذارکننده بوده‌ایم! در آن شب هر امری بر اساس
حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‌گردد»؛
امام (علیه‌السّلام) در پاسخ فرمودند: «حم»، محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و «کتاب مبین»،
علی (علیه‌السّلام) و «اللیلة»، فاطمه (سلام‌الله‌علیها) است.
درباره رابطه میان شب قدر و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) می‌توان گفت:
دلیل نام‌گذاری حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیهم) فاطمه در روایتی این‌طور عنوان شده است:
«اِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ لِاَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا؛
نام فاطمه را فاطمه نهادند برای این‌که آفریدگان بریده و جدا شدند از کُنه معرفتش»
یعنی حقیقت وجود فاطمه مانند شب قدر پنهان است و کُنه ذات فاطمه (سلام‌الله‌علیها) قابل معرفت برای همه آفریدگان نیست. اما عده‌ای از خواص خلق که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) هستند که می‌دانند لیلة القدر چیست و مقام فاطمه را هم درک می‌کنند.
بنابراین، این روایت به معنای آن نیست که هیچ انسانی نمی‌تواند مقام فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) را بشناسد؛ بلکه انسان کامل می‌تواند مقام انسان کامل را بشناسد، پس پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به عنوان انسان کامل و برترین مخلوق خداوند مقام شامخ فاطمی را درک کرده است.
البته، اگر نخواهیم معرفت مقام حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) را منحصر به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ائمه اطهار (علیه‌السّلام) کنیم؛ می‌توان گفت معرفت مقام مطهر فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم) دارای مراتبی است. عده‌ای از
اولیای الهی بخشی از آن‌را درک می‌کنند، اما معرفت و درک عمیق‌تر آن مخصوص پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ائمه (علیه‌السّلام) است و هر مقداری که مقام فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) درک شود به همان مقدار لیلة القدر هم درک می‌شود.(از آن‌جایی که این احادیث دارای مضامین و حقایق بلند معرفتی است.)
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رابطه میان شب قدر و درک مقام حضرت فاطمه»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۶/۲۱.
