دعا کردن در عین استفاده از اسباب طبیعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعا، اسباب، علل طبیعی، توحید افعالی.
پرسش: با توجه به این‌که اگر انسان دچار مریضی شود، رجوع به پزشک کرده و از داروها استفاده می‌کند و می‌دانیم که خداوند در داروها اثر شفابخش نهاده است، آیا با این وجود دیگر نیازی به دعا هست؟
پاسخ: دعا کردن در عین استفاده از اسباب و علل طبیعی، در تحقق باور توحید افعالی به عنوان عالی‌ترین مرتبه توحید، در انسان اثر دارد و او را متوجه این امر مهم می‌کند که نقش و علیت این اسباب، تبعی، و فرع بر قدرت ذات حق‌تعالی است. بنابراین دعا به عنوان یک علت و سبب مستقل در کار انسان مؤثر است و خود در عرض سایر ابزار مادی (مثل داروها برای دفع بیماری) عمل می‌کند.
انسان در دو حال ممکن است خدا را بخواند، یکی در وقتی که اسباب و علل از او منقطع شود و دچار سختی و
اضطرار گردد و یکی در وقتی که
روح خودش اوج بگیرد و خود، خویشتن را از اسباب و علل منقطع کند و کمال نفس در این است که خودش را منقطع سازد و اوج بگیرد؛ فلذا قطع نظر از اجر و پاداشی که برای
دعا هست و قطع نظر از اثر استجابتی که بر دعا مترتب است، اگر
دعا از حد لقلقه زبان بگذرد و دل با
زبان هماهنگ شود و روح انسان به اهتزاز درآید، آن وقت است که انسان خوب درک می‌کند که در سایر اوقات چه چیزهای کوچکی او را به خود مشغول داشته بود؛ ازاین‌رو دعا هم طلب است و هم مطلوب، هم وسیله است و هم غایت، هم مقدمه است و هم نتیجه؛ و اولیای خدا بیش از آن اندازه که به مطلوب‌های خود اهمیت می‌دادند به خودِ طلب و رازونیاز اهمیت می‌دادند.
انسان ممکن است خدا را کاملاً بشناسد و به وجود مقدسش
ایمان و اذعان داشته باشد، ولی در
زندگی خصوصی خود، اثر لطف خاص خدا و عنایت‌های مخصوصه‌ای که گاهی به بندگانش عنایت می‌فرماید نبیند، ولی گاهی هست که عملاً اثر توحید را مشاهده کرده و دعا می‌کند و دعای خود را مستجاب‌شده می‌بیند، در کارهای خود به خدا
توکل و
اعتماد می‌کند و از غیر خدا اعتمادش را قطع می‌نماید و اثر این توکل و اعتماد را در
زندگی خودش می‌بیند.
نتیجه آن‌چه تابحال گفته شده می‌تواند این باشد که دعا کردن در عین استفاده از اسباب و علل طبیعی، در تحقق باور توحید افعالی به عنوان عالی‌ترین مرتبه توحید، در انسان اثر دارد و او را متوجه این امر مهم می‌کند که نقش و علیت این اسباب، تبعی، و فرع بر قدرت ذات حق‌تعالی است. البته شناختن این‌که
جهان با همه اسباب و مسببات و سنن و علل و معلولات، فعل حضرت باری‌تعالی و ناشی از
اراده اوست، در این مقام ضروری است و باید اذعان داشت که موجودات
عالم در ذات خود استقلال ندارند و همه قائم به او و وابسته به او هستند و در مقام تأثیر و تأثر نیز
استقلال از آن‌ها ساقط شده است.
بنابراین دعا به عنوان یک
علت و سبب مستقل در کار انسان مؤثر است و خود در عرض سایر ابزار مادی (مثل داروها برای دفع بیماری)
عمل می‌کند.
البته نکته مهم این است که اثر دعا و جایگاه و موقعیت آن در مواردی که راه درمان
بیماری هنوز کشف نشده روشن‌تر و واضح‌تر است و چه‌بسا دعا که علت و سبب مستقلی از دیگر اسباب و علل است، در شفای مریض، از دارو و درمان طبیعی پیشی بگیرد و مقدم شود و اگرچه نمی‌توان بدین جهت از طی کردن طرق طبیعی درمان مریض دست کشید، اما از آن طرف نیز نباید خود را با وجود دارو و درمان از دعا مستغنی دانست؛ چراکه لااقل دعا مکمل و متمم عمل است
و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.
۱. کتاب بیست گفتار مرحوم شهید مرتضی مطهری.
۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه ۱۸۶ سوره بقره.
۳. تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی، ذیل آیه ۱۸۶ سوره بقره.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «دعا کردن در عین استفاده از اسباب طبیعی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۱۰.
